Thjeshtësia ose modestia si nuanca cilësore të kundërta me kryelartësinë, mendjemadhësinë dhe krenarinë, do të thonë t’i nënshtrohesh Zotit dhe ta pranosh të vërtetën. Mungesa e thjeshtësisë është shenjë mendjemadhësie, kurse thjeshtësia e skajshme është përulësi mjerane. Veç kësaj,thjeshtësia e skajshme mund të shihet si shenjë egoizmi në nefsin(vetveten) e njeriut. Ky ekuilibër i ndjeshëm dhe delikat duhet parë me vëmendje dhe kujdes.Sipas dijetarit të madh Hasan Basri i cili i përket brezit Tabiin pas Profetit, tevazu (thjeshtësi, modesti) është që, njeriu i cili ka dalë nga shtëpia dhe po ecën jashtë, ta konsiderojë mbi veten çdo musliman që has në rrugë. Të njëjtën mendësi reflektojnë edhe fjalët që i ka thënë sufiu i madh, Fudajl bin Ijadh, Shuajb bin Harb-it, specialist hadithi dhe i devotshëm si ai, gjatë kohës që po e bënin së bashku Qaben tavaf: “Shuajb! Po qe se ti mendon se këtë vit ka ardhur në haxh ndonjë person më mëkatar se ti dhe unë, dije se kjo është një pandehmë shumëe keqe!” Stolia më me rëndësi që i stolis njerëzit në jetën e kësaj bote, është thjeshtësia. Kjo veti e çmuar është domosdoshmëri e qenies njeri, e pozitës së robit ndaj Zotit. Prandaj, as që mund të pritet që të mendojë dhe të sillet ndryshe njeriu i cili në fakt nuk zotëron asgjë dhe i cili, të gjitha nevojat që ka, ia paraqet Zotit të vet që është “el Gani” (absolutisht i pasur, i ngopur dhe që s’ka nevojë për asgjë). E kundërta e kësaj është të sillesh në kundërshtim me të vërtetën. Krenaria, vetëlavdërimi dhe egoizmi janë një perde (ekran) i nderë mes materies dhe njeriut. Pa e ngritur këtë perde, është e pamundur të shihen gjërat ashtu siç janë. Bota në përfytyrimin e personave që u pëlqen vetja, ka një pamje krejt tjetër në krahasim me të vërtetën e saj. Personat të cilët, duke mos u çliruar nga përfytyrimet imagjinare, s’arrijnë t’i shohin dot sendet dhe dukuritë në pamjen e tyre të vërtetë, bien në gabime, mashtrojnë më shumë veten se të tjerët dhe, ç’është më e keqja, kanë fatin e keq t’i nënshtrohen pakënaqësisë dhe zemërimit të Allahut të Lartë. I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) ka thënë kështu:
“Atë që, për hir të Allahut të Lartë, tregon një gradë thjeshtësi, edhe Allahu e lartëson një gradë dhe atë që tregon një gradë mendjemadhësi përballë Allahut, Allahu e poshtëron një gradë gjersa ta hedhë në mesin e atyre më të ultëve e më të poshtëruarve (esfel-i safilin).” (Ibni Maxhe, Zuhd,
16)
Një hadith tjetër profetik i cili tregon se gjer në ç’gradë janë ves i keq krenaria dhe mendjemadhësia, është kështu: I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) tha: “Janë tre lloje njerëzish me të cilët, ditën e kiametit, Allahu nuk do të flasë, të cilët nuk do t’i shohë në fytyrë dhe nuk do t’i nxjerrë të pastër (të pafajshëm). Dhe për ta do të ketë një ndëshkim përvëlues.” Pasi i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) e përsëriti tri herë këtë thënie, Ebu Dheri (r.a.) e pyeti:
“Këta njerëz paskan mbetur krejt të vetmuar dhe paskan pësuar disfatë të plotë. Kush janë këta, o i Dërguari i Allahut?”
Dhe i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) iu përgjigj:
“Janë ata që ecin duke e hequr zvarrë rrobën me mendjemadhësi, që mbahen më të madh për të mirën që kanë bërë dhe që, duke u betuar në gënjeshtër, përpiqen ta shesin mallin me një çmim të mirë.” (Muslim, Iman, 171)
Siç kuptohet edhe nga hadithi, mbajtja më të madh dhe krenaria janë veti aq të këqija, sa, duke e privuar njeriun në jetën e pasme, ahiret, nga mundësia që Zoti t’i flasë, ta vështrojë e ta nxjerrë të pafajshëm, t’i shkaktojnë, për pasojë, një ndëshkim të dhimbshëm. Njerëz të tillë, jo vetëm devijojnë nga e vërteta, por edhe bëhen të padëshirueshëm para syve të njerëzve të tjerë. Kurse thjeshtësia (tevazu) e mëson njeriun ta njohë dhe pranojë të vërtetën dhe, në të njëjtën kohë, e thellon dhe e lartëson atë. Një mendimtar ka thënë kështu: “Në jetën shoqërore është një dritare e quajtur “gradë” tek e cila çdokush mund të shohë e mund të shihet. Ndërsa shtatshkurtrit (domethënë, njerëzit e vegjël, me pak vlerë) detyrohen “të zgjaten” duke u mbajtur më të madh, shtatgjatët (domethënë, njerëzit e mëdhenj, me vlerë të lartë) detyrohen të përkulen me thjeshtësi e modesti në mënyrë që të mund të duken nga të tjerët. Tek njeriu, guri i proves i madhërisë ose vlerës së lartë është vogëlsia, domethënë thjeshtësia, kurse treguesi i vogëlsisë, domethënë, i vlerës së ulët, është mbajtja më të madh!”
Në fund të fundit, të gjithë njerëzit i duan vetvetiu të thjeshtët dhe modestët, sepse, si çdo gjë tjetër, edhe dashuria rrjedh nga lart, poshtë! Thjeshtësinë, Allahu i Lartë ia ka urdhëruar së pari Profetit tone (s.a.v.s.), me këto fjalë: “Sillu me thjeshtësi ndaj besimtarëve që të ndjekin ty!” (esh-Shuara, 26/215) Pasi e ka marrë këtë urdhër, Profeti ka thënë: “Allahu i Lartë më urdhëroi: “Bëhuni aq të thjeshtë, saqë askush të mos i mbahet më të madh askujt dhe askush të mos i bëjë padrejtësi askujt!” (Muslim, Xhennet, 64) Dhe, pastaj, duke e jetuar jetën në kulmin e thjeshtësisë, Profeti ka paraqitur shembuj të panumërt për ne, ummetin e tij! Duke e konsideruar për vete devocionin e pozitës së robit ndaj Allahut si nderin më të madh, Profeti ynë s’është prirur as nga mbretërimi, as nga sundimi. Rivajeti ose rrëfimi që tregon për këtë parapëlqim të Profetit, është kështu:
“Një ditë, i Dërguari i Allahut ishte ulur dhe po kuvendonte së bashku me Xhebrailin. Një çast dhe nga qielli zbriti një engjëll. Xhebraili (a.s.) tha se ishte hera e parë që ai engjëll zbriste nga qielli. Engjëlli tha: “O Muhammed! Mua më dërgoi Zoti yt tek ti! Ai të pyet: A dëshiron të jesh një pejgamber sundimtar, apo një pejgamber rob i Zotit?” Profeti pa nga Xhebraili dhe ai, duke ia bërë me shenjë thjeshtësinë, i tha: “O i Dërguari i Allahut! Tregohu i thjeshtë ndaj Zotit tënd!” Atëherë, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) tha: “Dëshiroj të jem një pejgamber i devotshëm, rob i Zotit!” (Ibni Hanbel, II, 231; Hejsemi, IX, 18, 20) Duke u shprehur kështu, Profeti shpalosi një model thjeshtësie të pakrahasueshme. Pas kësaj zgjedhjeje, devocioni dhe pozita e robit ndaj Zotit u bë pozita më e nderuar ku mund të arrinte njeriu. I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.), atyre që i shfaqnin shenja respekti të jashtëzakonshëm ose veneracioni, ua tërhiqte vëmendjen kështu: “Mos më mbani më lart se ç’më takon, sepse Allahu i Lartë më ka bërë mua robin e Tij më parë se të më bënte të dërguarin e Tij!” (Hejsemi, IX, 21) Në këtë mënyrë, ai u tregonte atyre vlerën e pozitës së njeriut si rob ndaj Zotit. Abdullah bin Xhubejr (r.a.) tregon: Një ditë, ndërsa i Dërguari i Allahut po ecte në rrugë me një grup sahabesh, njëri prej tyre deshi ta mbronte të Dërguarin e Allahut nga dielli me një copë mbulesë. Me ta parë hijen, i Dërguari i Allahut e ngriti kokën dhe pa se dikush po i bënte hije. Ai i tha personit: “Hiqe!” E mori mbulesën dhe e lëshoi përtokë. Pastaj vazhdoi:
“Edhe unë jam njeri si ju!” (Hejsemi, IX, 21)
Megjithëse Profeti ynë ishte Habibi, i Dashuri i Allahut, si dhe më I nderuari i njerëzve, ka treguar thjeshtësi aq sa s’do ta bënte dot askush tjetër dhe ka jetuar mes njerëzve si njëri prej tyre. Abbasi (r.a.) tregon kështu:
I thashë të Dërguarit të Allahut: “O i Dërguari i Allahut! Sikur të bënit një fron dhe të uleshit mbi të! Po
shoh se populli ju shqetëson!” I Dërguari i Allahut tha kështu: “Jo! Unë do të vazhdoj të qëndroj mes tyre gjersa Allahu të më marrë prej tyre dhe të më nxjerrë para Tij! Le të më shkelin themrat, le të ma tërheqin
rrobën, le të më shqetësojë pluhuri që ngrenë ata!” (Ibni Sa’d, II, 193; Hejsemi, IX, 21)
Si rrjedhojë e kësaj thjeshtësie të gjerë, Profeti ynë as tërhiqej pas dyerve të mbyllura, as fshihej pas perdeve, as pranonte t’i vinin para gjellë të posaçme. Ai ulej drejt e në truall, mbi truall hante bukë dhe thoshte: “Unë ulem siç ulet çdo rob i Zotit dhe ha siç ha çdo rob i Zotit. Unë jam thjesht një njeri, një rob i Zotit!” (Ibni Sa’d, I, 372) Edhe sikur skllevërit ta ftonin të hante me ta bukë elbi, ai e pranonte ftesën e tyre (Hejsemi, IX, 20) dhe i përshëndeste me selam (me urimin për paqe) edhe fëmijët. (Buhari, Isti’zan, 15)
Ky rivajet (rrëfim) është shumë interesant:
Një person kushdo nga medinasit, madje një skllav, mundej ta kapte Profetin për dore, ta çonte ku të dëshironte, t’ia parashtronte hallin dhe t’i zgjidhte vështirësitë që kishte. (Buhari, Edeb, 61) Abdullah Vassaf, duke shprehur se ata që tregohen të dhembshur me të dobëtit dhe që sillen me thjeshtësi, lartësohen te e vërteta, thotë kështu poetikisht: Shfaqi dhembshuri çdo të dobëti, hyr për falje ndërmjet; Sillu i thjeshtë me krijesat, lartësohu te e vërteta vetë… Megjithëse i njihej dinjiteti që gëzonte në lartësinë e Allahut dhe se kishte merituar favorin hyjnor të pafundmë, Profeti ynë i dashur pati mundur të sillej aq i thjeshtë dhe modest saqë të kërkonte lutjet dhe bekimet e sahabeve, shokëve të tij! Hz. Omeri tregon kështu: I kërkova leje Profetit (s.a.v.s.) për të bërë umre. Më dha leje dhe më tha:
“Mos na harro neve në lutje, o vëlla!”
Edhe sikur të më kishin falur tërë botën, nuk do të isha gëzuar aq shumë sa ç’u gëzova nga këto fjalë të të Dërguarit të Allahut! (Ebu Davud, kVitr, 23)
Kur ndodhej në shtëpi, Profeti arrnonte rrobën, meremetonte këpucët
(Ibni Sa’d, I, 366) dhe milte dhentë. (Hejsemi, IX, 20) Gjithashtu, ai i bartte vetë
plaçkat e veta duke mos dashur t’i bëhej barrë askujt! Ky kujtim i Ebu
Hurejres (r.a.) i treguar nga ai vetë është një shembull i bukur i kësaj:
“…Një ditë shkova në treg së bashku me të Dërguarin e Allahut. Atje
ai bleu një rrobë. Vrapova menjëherë për t’ia marrë prej dore. Atëherë, ai
më tha kështu:
“Eshtë më e përshtatshme që dikush t’i bartë vetë plaçkat e veta Vetëm nëse është i paaftë për t’i bartur, mund ta ndihmojë vëllai musliman!”
(Hejsemi, V, 122)
Siç tregon Enesi (r.a.), i Dërguari i Allahut u shkonte për vizitë të sëmurëve,merrte pjesë në ngritjen dhe varrosjen e të vdekurve dhe nuk druhej të përdorte po ato kafshë transporti që përdornin edhe të tjerët. Për shembull, ai nuk druhej të hipte në gomar. Për shembull, në ditët kur u ngadhnjye Hajberi dhe kur u organizua fushata kundër të bijve Kurajdha, ai pati përdorur si kafshë udhëtimi një gomar me kapistallin të bërë prej fijesh druri hurme. (Hakim, II, 506) Janë të shumta edhe rastet kur pati ecur në këmbë dhe kjo gjë ishte një situatë normale për të. Këtë sjellje të thjeshtë e modeste, Xhabiri (r.a.) e tregon me këto fjalë: “Isha i sëmurë; i Dërguari i Allahut më bëri vizitë. Kishte ardhur në këmbë, pa i hipur asnjë kafshe!” (Buhari, Merda, 15)
Profeti ynë (s.a.v.s.) i cili bartte qerpiç gjatë ndërtimit të Faltores Profetike si çdokush tjetër, i cili, gjatë hapjes së hendeqeve, lidhte në bark nga uria dy gurë ndërsa të tjerët lidhnin një1, jetonte mes sahabeve pa u dalluar prej tyre dhe pa e mbajtur veten më të madh se ta. Abdullah bin Busr (r.a.) tregon një ngjarje të tillë:
“Profeti ynë, Krenaria e Gjithësisë, kishte një kazan gjelle të emërtuar “Garra”, të cilën mund ta bartnin katër vetë. Pasi hyri koha e paradites apo sillës dhe u fal namazi i sillës, e sollën atë enë ku kishte përshesh me lëng mishi. Sahabet u mblodhën përreth. Pasi sahabet u bënë shumë vetë, I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) u ul në gjunjë. Një beduin që e pa këtë veprim, I habitur ngaqë për herë të parë në jetë po shihte një thjeshtësi kaq të lartë, pyeti:
“Ç’mënyrë uljeje është kjo?”
I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) u përgjigj:
“Allahu i Lartë më krijoi mua jo si një dhunues inatçi, por si një rob të nderuar!” (Ebu Davud, Et’ime, 17)
Duke përdorur një paralelizëm figurativ, Fuzuliu shfaq mendimin se madhështia e personalitetit të dhuruar të Dërguarit të Allahut në pafillimshmëri (eternitet), kurrë s’ka për t’u asgjësuar ngaqë ai është sjellë si rob:
Lumturia e amshuar nuk asgjësohet; Dielli i rënë përtokë nuk copëtohet…
Të Dërguarit të Allahut s’i pëlqente që shokët ta shihnin të ndryshëm nga vetja, ta dallonin mes tyre. Gjatë një fushate, ai i urdhëroi sahabet, shokët e tij, të thernin një qengj e ta piqnin. Njëri nga sahabet i tha: “O i
Dërguari i Allahut, ta ther unë!” Një tjetër i tha: “O i Dërguari i Allahut, rrjepja le të jetë detyra ime!” Kurse një tjetër, i tha: “O i Dërguari i Allahut, dhe pjekja le të më lihet mua!” Atëherë, Profeti tha:
“Meqë qenka kështu, mua le të më mbetet të mbledh dru!” Edhe pse sahabet e kundërshtuan këtë mendim duke i thënë Profetit, “o i Dërguari i Allahut, edhe atë e bëjmë ne, ti s’ke pse lodhesh”, Profeti
nguli këmbë në mendimin e tij me këto fjalë:
“E di se ju mund ta bëni edhe këtë punë, mirëpo mua s’më pëlqen të ndodhem në gjendje të privilegjuar në krahasim me ju! Allahu i Lartë nuk do të robi i Tij të jetë i privilegjuar mes shokëve të vet!” (Kastallani, I, 385)
Megjithëse kishte mbledhur në personin e vet edhe detyrën dhe postin e kryetarit të shtetit, edhe atë të komandantit të ushtrisë, Profeti ynë pati shpalosur një shembull thjeshtësie e modestie të apërsëritshme. Dhe kur vendosmëria, zelli dhe përpjekjet personale të tij bashkoheshin me mirësitë dhe favoret e Allahut të Lartë, ai arrinte fitore të mëdha. Vetëm se asnjëra prej tyre nuk e pati cënuar dot thjeshtësinë e Profetit tonë, Krenarisë së gjithësisë. Hyrja e Profetit në Mekë pas ngadhnjimit të saj është një nga shembujt më të mëdhenj të thjeshtësisë dhe modestisë së tij. Sahabet që qenë ndodhur atje, e përshkruajnë kështu atë situatë: “I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) ndodhej në krye të ushtrisë që shkonte
për çlirimin e Mekës. Dhe, kur u arrit fitorja dhe Profeti po hynte në Mekë hipur mbi deve, e pati përkulur aq shumë kokën në shenjë përuljeje ndaj Zotit, saqë mjekra pothuaj i cekte në samarin e devesë. Dhe, duke hyrë në Mekë ashtu, thoshte pa pushim:
“Allahu im! Jetë është vetëm jeta e ahiretit!” (Vakidi, II, 824; Buhari, Rikak, 1)
Pavarësisht nga gjithë ato fitore, Profeti ynë nuk qe shmangur kurrë nga sjellja me thjeshtësi ndaj njerëzve. Për shembull, ai pati ecur në këmbë si njeri i thjeshtë ndërsa njëri nga sahabet, shokët e tij, udhëtonte mbi deve!
Një ditë, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) pati dalë ta përcillte Muadh bin Xhebelin i cili, i shoqëruar edhe nga disa persona të tjerë, shkonte në Jemen si guvernator. Muadh (r.a.) ecte mbi kafshë, kurse Profeti ecte në
këmbë pranë tij duke i bërë disa porosi. I shqetësuar për këtë, Muadhi I tha: “O i Dërguari i Allahut! Unë jam shaluar, kurse ti ecën në këmbë! A s’bën sikur edhe unë të zbres dhe të eci në këmbë së bashku me ty dhe sahabet?”
Profeti e qetësoi dhe i dha këtë përgjigje e cila tregonte hapur se cila ishte çështja që në fakt e preokuponte atë:
“O Muadh! Këto hapat që po hedh tani dëshiroj që të jenë hapa të hedhura në udhën e Allahut!” (Dijarbekri, II, 142)
Poeti Namik Kemal e shpreh kështu poetikisht se thjeshtësia është lartësia më e madhe shpirtërore, kurse shërbimi ndaj popullit është zotërillëk dhe se shembujt më të bukur të tyre janë në jetën e Profetit tonë:
Thjeshtësia është lartësim, shërbimi ndaj popullit, zotërillëk; Le të dëshmohet me moralin e Pejgamberit, në u dashtë… Gjithashtu, si rrjedhojë e kësaj thjeshtësie të thellë, gjatë udhëtimit, kur vetë ndodhej shaluar mbi kafshë, i hipte në vithe ata që ecnin në këmbë dhe i shkonin pas me vështirësi, dhe lutej për ta. (Ebu Davud, Xhihad, 94) Në thelbin e një thjeshtësie të tillë të thellë qëndron mendësia për të
mos u kushtuar asnjë vlerë posteve dhe pozitave në këtë botë. Në sytë e Profetit, jetë ishte vetëm jeta e përtejme, ahireti, dhe njerëzit për atë jetë duhej të konkurronin! Të gjithë shembujt që pamë në këto rrëfime, janë vezullime të reflektuara tek ne nga thjeshtësia e tij e lartë, kurse ai qëndron shumë më lart,
shumë më përtej nga ajo që tregojmë ne për të. Sepse thjeshtësia është shenja dalluese e tij. Edhe detyra e ummetit, bashkësisë së tij, duhet të jetë të ndjekë gjurmën e tij dhe të ecë në rrugën e tij të ndritshme. Këtë të vërtetë, poeti dhe prijësi shpirtëror Mevlana Xhelaleddin Rumi ua ka treguar bukur, në mënyrë praktike, atyre që i ndodheshin përreth. Një prift që shkonte në qytetin e Konjas për ta parë Hz. Mevlananë, e has këtë ndërsa po ecte rrugës së bashku me shoqëruesit e vet. Duke I shfaqur respekt të thellë dhe veneracion, prifti e përshëndet duke iu përkulur para. Edhe Mevlanai i përgjigjet me të njëjtin respekt. Por kur prifti e ngre kokën, sheh se Mevlanai vazhdonte të qëndronte i përkulur para tij! I mahnitur para kësaj thjeshtësie, më në fund, prifti bëhet musliman! Pastaj, kur u kthye në shtëpi, Mevlanai i tha këto fjalë të jashtëzakonshme të birit, Sulltan Veled: “Një prift deshi të na e rrëmbente dore virtytin tonë të thjeshtësisë, por, falenderuar qoftë Allahu, që ne e mundëm atë në këtë drejtim! Sepse thjeshtësia dhe butësia janë shenja treguese e atyre që i përkasin Zotërisë së Botëve!” (Ali Nihat Tarlan, f. 28)
