Nuk ka dyshim se Suneti është obligues në tërësi dhe në koncept. Ajetet që përcaktojnë bindjen ndaj Profetit (a.s.), pëlqimin e gjykimit të tij dhe faktin se besimtarët nuk kanë të drejtë zgjedhjeje përballë gjykimit të tij, vë qartësisht në pah rolin ndikues dhe obligator të Sunetit në jetën e myslimanëve.
Mirëpo, është e vërtetë se niveli dhe kuadri i obligueshmërisë së Sunetit që ka nxjerrë në pah i Dërguari i Allahut (a.s.), nuk është gjithmonë i njëjtë. Kjo, sepse i Dërguari i Allahut (a.s.), vepron me cilësitë si profet (risalet), myfti (itfa), gjykatës (kaza) dhe kryetar shteti (imamet).
Suneti që i Dërguari i Allahut ka nxjerrë në pah me cilësinë si “profet”, në përgjithësi ka shpjeguar (tefsir) ajetet në bazë të cilësive të tyre, i ka kushtëzuar (takjid) ato në bazë të një kriteri të caktuar, i ka specifikuar (tahsis) ato për individë të caktuar, duke synuar shpjegimin e hallallit dhe haramit dhe deklarimin e gjykimit. Dhe për shkak se ky lloj Suneti do të thotë deklarim dhe shpjegim (tefsir) i gjykimit hyjnor, ai është një ligjvënës (teshri), gjykimi i të cilit do të vazhdojë deri në Ditën e Kijametit. Kjo, sepse i Dërguari i Allahut (a.s.), gjatë përdorimit të autoritetit të kumtimit dhe deklarimit, është në pozitën e kumtuesit dhe transmetuesit. Ai transmeton dhe deklaron/kumton të vërtetat që i janë sjellë atij prej Allahut të Madhëruar.
Myfti (itfa), do të thotë t’u japësh përgjigje pyetjeve fetare duke e nxjerrë gjykimin e Allahut prej argumenteve, të njoftosh gjykimin në emër të Allahut, të kumtosh dhe të shpjegosh. Në përdorimin e këtij autoriteti, Profeti (a.s.), bazohet në argumente. Për rrjedhojë, vendimet e dhëna në këtë formë, janë obliguese për Ummetin.
Si gjykatës (kaza), ai ka dhënë gjykime në mosmarrëveshjet midis dy ose më shumë individëve, duke u bazuar në shkaqe dhe prova, me qëllim që të përcaktojë të drejtën dhe të padrejtën (të sigurojë drejtësinë). Në këtë rast, Profeti (a.s.), mund të vendosë një gjykim të ri. Për të vënë në dukje gjendjen e përgjithshme në lidhje me çështjet gjyqësore që i janë paraqitur atij, i Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë:
“Ju i sillni tek unë çështjet tuaja, por unë jam vetëm një qenie njerëzore. (Në lidhje me faktin se kush ka të drejtë) Mua nuk më vjen Shpallje. Dhe në çështjet që nuk vjen Shpallje, unë gjykoj vetëm sipas mendimit tim. Ndodh që njëri prej jush e paraqet provën e vet më mirë dhe në mënyrë më influencuese se tjetri, dhe unë mund të gjykoj në favor të tij duke menduar se ai ka të drejtë. Nëse unë gjykoj që dikush t’i jap vëllait të vet të drejtën që i takon (por që në fakt nuk i takon), atëherë ai le të mos e marrë atë, sepse unë i kam dhënë vetëm një copë zjarri.” (Ahmed Ibni Hanbel, Musned, VI, 307, 320; Buhari, Ahkam 20.)
Suneti që i Dërguari i Allahut (a.s.), ka nxjerr në pah gjatë përdorimit të autoritetit si gjykatës (kaza), obligon vetëm paditësin dhe të paditurin. Mirëpo, metoda që ai ka ndjekur në dhënien e gjykimit dhe parimet që ka marrë për bazë, janë shembull për ne në metodën e gjykimit dhe drejtësisë.
Pozita e kryetarit të shtetit (imamet), është ndryshe nga tre cilësitë e para dhe për më tepër nënkupton përdorimin e një fuqie. Këtu bëhet fjalë për një fuqi ekzekutuese. Nga ana tjetër, është e qartë se pozita e profetësisë, jo domosdoshmërisht nënkupton pozitën e kryetarit të shtetit. Kjo, sepse disa profetëve u është dhënë edhe pushtet, ndërsa disa të tjerëve jo. Për rrjedhojë, gjykimet që ka nxjerr në pah i Dërguari i Allahut (a.s.), edhe si profet, edhe si kryetar shteti, janë të ndryshme nga njëri-tjetri.
Vendimet e të Dërguarit të Allahut si kryetar shteti, nuk janë të obligueshme për kryetarët e tjerë të shtetit dhe nëse kryetari i shtetit në një periudhë të caktuar nuk jep leje, të njëjtat të drejta nuk mund të përfitohen nga besimtarët në mënyrë të pavarur (në kokë të vet). Këtu bëjnë pjesë vendimet në lidhje me çështjet si, ndarja e plaçkës së luftës, menaxhimi dhe shpenzimi i pasurisë shtetërore në mënyrën e duhur, ekzekutimi i dënimeve, organizimi dhe shpërndarja e ushtrisë, shfrytëzimi i burimeve si toka, minierat, uji, etj., nga subjekte private ose institucione, etj. Pa lejen dhe gjykimin e kryetarit të shtetit apo të përfaqësuesit të tij, marrja e këtyre, bërja, zbatimi dhe ekzekutimi janë të ndaluara. Mënyra e menaxhimit në lidhje me këto çështje, mund të ndryshohen nga kryetari pasardhës. Për shembull, ndërkohë që Osmani (r.a.), nuk dërgoi ushtarë mbi kryengritësit, Aliu (r.a.), ka dërguar.
Elementi më i rëndësishëm në lidhje me vendimet e të Dërguarit të Allahut (a.s.), është konstatimi se rezultat i cilës prej cilësive të përdorura prej tij, janë ato vendime. Për shkak të konstatimeve të ndryshme në këtë pikë, dijetarët kanë arritur në përfundime të ndryshme në një sërë çështjesh. Për shembull, Profeti (a.s.), ka thënë: “Kush e punon një vend dhe e bën atë të përdorshëm, ai është pronari i tij.” (Buhari, Harth, 15.) Nëse e pranojmë që Profeti (a.s.), e ka thënë këtë Hadith në cilësinë e myftiut dhe të kumtuesit, atëherë mund të thuhet se, kush e punon dhe e bën të përdorshme një tokë, e cila është në pronësinë e askujt, ai person bëhet pronar i asaj toke. Për rrjedhojë, Imam Shafiu, e ka konsideruar këtë Hadith si fetva dhe kumtim, duke thënë se: “Kjo është detyra dhe cilësia kryesore e të Dërguarit të Allahut (a.s.). Dhe nëse nuk ka argument që tregon të kundërtën, hadithet duhet të interpretohen në bazë të kësaj”. Për këtë arsye, përfitimi prej kësaj të drejte, nuk ka nevojë për lejen e askujt. Pra, kushdo mund të bëhet automatikisht pronar i një toke, duke e punuar dhe e bërë atë të përdorshme.
Nëse i Dërguari i Allahut (a.s.), e ka thënë këtë në cilësinë e kryetarit të shtetit, ky gjykim nuk është obligues për kryetarët e tjerë pasardhës. Ata marrin vendime në lidhje me tokat që i përkasin shtetit, në bazë të kohës dhe të dobisë publike në vendet e tyre. Për rrjedhojë, fakti që punimi i tokës bëhet shkak pronësie, varet vazhdimisht nga leja e shtetit. Ky është edhe mendimi i Ebu Hanifes, sepse e drejta dhe detyra e menaxhimit të tokës në forma të ndryshme, -fjala vjen- për t’ia falur atë dikujt, i takon kryetarit të shtetit.
Në lidhje me këtë çështje, Imam Maliku i ka ndarë nga njëra-tjetra tokat e qytetit dhe rrethinave, duke i konsideruar tokat e qytetit të lidhura me autoritetin e kryetarit të shtetit. Kjo, sepse harmonia dhe dobia e njerëzve që banojnë aty, janë nën përgjegjësinë e kryetarit të shtetit.[1]
Siç shihet edhe në këtë shembull, konstatimi se cilën prej cilësive ka përdorur Profeti (a.s.), në vendimet e marra, ka një rëndësi të jashtëzakonshme. Kjo, sepse për të vënë në dukje kuadrin obligues të Sunetit, konstatimi i kësaj pike duhet të jetë shumë i saktë.
Obligueshmëria e Sunetit, është një realitet i padiskutueshëm. Fakti që ai paraqet ndryshime sipas çështjes dhe cilësisë në të cilën bazohet, përfshirjes dhe aspektit të gjykimit juridik/të fikhut (si vaxhib, mendub, mustehab), nuk e eliminon cilësinë e tij themelore (obligueshmërinë), por përkundrazi, nënkupton fushën e zbatimit dhe qartësimin e gjykimit.
[1] -Për më tepër në lidhje me këtë çështje shih: “Karafi, Ihkâm, fq. 86-109; Ibn Ashur, Makasidu’sh-sherî’a, fq. 27-40.
