Madhërim (ta’dhim) do të thotë ta ndjesh e ta shohësh të madhe me zemër një qenie, t’ia lartësosh asaj qenieje nderin dhe famën dhe urdhrin e saj ta konsiderosh mbi të gjitha urdhrat e tjera. Ndërkaq, madhërimi i Allahut përbën për Të formën dhe përmbajtjen kulmore të kësaj ndjenje. Thelbi i fesë islame të paraqitur njerëzimit si recetë lumturie, është:
– madhërimi i urdhrit të Allahut (ta’dhim li emrillah): madhërim ndaj Allahut të Lartë dhe të gjitha urdhrave të Tij, me fjalë të tjera, bindje me zemër, dhe dhembshuri për krijesat e Allahut (shefkat li halkillah): trajtim me dhembshuri dhe mëshirë i krijesave të Allahut të Lartë. Madhërimi i Allahut të Lartë nga i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) ishte i asaj grade që Profeti e mbante pëlqimin e Tij mbi çdo gjë tjetër. Frika më e madhe e të Dërguarit të Allahut ishte se mos bënte ndonjë veprim që do të shkaktonte ndëshkimin e Zotit dhe do t’i sillte ndonjë dëmtim konfidencës dhe dashurisë me Të! Shembullin më domethënës të kësaj e shohim në lutjen e bërë prej tij duke u kthyer me duar dhe këmbë të përgjakura nga udhëtimi shumë i vështirë dhe i lodhshëm i Taifit:
“… O Zot! Po qe se s’je i zemëruar me mua, nuk ua vë veshin aspak mundimeve dhe ngatërresave që kam hequr, sepse favori dhe mirësia jote janë më të gjera për mua! O Zot! Lus faljen tënde gjersa të të pëlqejë ty! E gjithë forca dhe fuqia janë tek ti, o Zot!” (Ibni Hisham, II, 30)
Me këtë ndjenjë madhërimi ndaj Zotit, Profeti e shuante vetveten siç shuhen yjet me lindjen e diellit dhe, në atë gjendje, merrte një pamje përulësie të thellë. Në qenien e ndritshme të tij shfaqej vetëm e vetëm Zoti në tërë madhështinë e Tij. Duke e nënvizuar këtë të vërtetë, poeti Mevlana Xhelaleddin Rumi (k.s.) thotë kështu:
“Si bëhet lartësimi, madhërimi i Zotit? Bëhet duke e konsideruar veten të ulët e të pavlefshëm si dhe të denjë për t’u shkelur nën këmbë si dheu; me fjalë të tjera, duke e kuptuar se s’vlen asgjë, të marrësh një pamje dhe qëndrim të thjeshtë e të përulur. Ç’është t’i njohësh Allahun dhe tevhidin?
Do të thotë ta djegësh dhe ta asgjësosh veten para Allahut që është një! Po qe se dëshiron të ndriçosh e të shkëlqesh si ditë, digje qenien tënde, vetveten që i ngjan natës, që është e errët si nata!” (Mesnevi, dyvargshi 3008-3010)
Ndjenjat e madhërimit dhe respektit të Profetit tonë, Krenarisë së Gjithësisë, ndaj Zotit duken hapur në zellin dhe përpjekjet e tij me gjithë shpirt në zbatimin e urdhrave të Tij. Në lidhje me këtë çështje, në ajetet kur’anore thuhet:
“Ata robtë e Mëshiruesit, kur u këndohen dhe u kujtohen ajetet e Zotit të tyre, nuk sillen të shurdhër dhe të verbër ndaj tyre!” (el-Furkan, 25/73)
“… Kur atyre u këndohet Kur’an, menjëherë bien në sexhde me fytyrë përtokë!” (el-Isra, 17/107)
Një shembull tejet mësimdhënës në lidhje me këtë, Habbabi (r.a.) e tregon kështu:
“Akra bin Habis me Ujejne bin Hisn erdhën te i Dërguari i Allahut. E gjetën atë tek po rrinte mes muslimanëve të varfër e të panjeri, si Bilali, Suhejbi, Ammari, Habbabi. Duke i parë me nënvleftësim këta muslimanë të dobët përreth tij, i thanë Profetit:
“Duam të bësh një kuvend të veçantë për ne, ku të mos ndodhen këta. Kështu, arabët ta kuptojnë se ne jemi më të lartë se këta. Ti e di se tek ne na vijnë një sërë përfaqësuesish dhe delegacionesh nga fiset arabe. Neve na vjen turp të na shohin së bashku me këta skllevër. Prandaj, kur të vijmë ne, largoji këta. Kur të kemi mbaruar punë me ty, po dëshirove, ulu përsëri veçmas me ta.” I Dërguari i Allahut tha: “Mirë, punë që bëhet!”
Por ata nuk u kënaqën me kaq, prandaj vazhduan: “Nuk mjafton të thuash “mirë, punë që bëhet”! Përgatite këtë me shkrim për ne. Atëherë, i Dërguari i Allahut thirri Hz. Aliun dhe kërkoi një fletë për të shkruajtur. Ne po rrinim në një skaj. Në atë mes erdhi Xhebraili (a.s.) dhe i solli ajetin kur’anor:
“Kurrsesi mos i largo nga vetja ata që i bëjnë lutje Zotit mëngjes e mbrëmje duke kërkuar pëlqimin e Tij! Ti s’ke asnjë përgjegjësi për llogarinë e tyre! As atyre s’u takon gjë nga llogaria jote! Po qe se i përzë ata, bëhesh nga të padrejtët dhe mizorët!” (el-En’am, 6/52)
Pastaj i zbriti ajetin:
“Ja, kështu i vumë Ne në provë ata me njëri-tjetrin, që të thonë: “A për këta ndër ne e pa të denjë Allahu favorin e Tij?” A nuk është Allahu ai që i njeh më mirë ata që falenderojnë?” (el-En’am, 6/53)
Pastaj i zbriti ajetin:
“Kur të të vijnë ata që u besojnë ajeteve tona, thuaju: “Paqe juve!
Zoti juaj e ka bërë parim për vete mëshirën!” (el-En’am, 6/54)
Profeti ynë që ishte mëshirë për botët, e la menjëherë mënjanë fletën që kishte marrë në dorë për të shkruar marrëveshjen dhe na thirri pranë. Kur po i mblidheshim përreth, po na thoshte: “Paqe juve! Zoti juaj e ka bërë parim për vete mëshirën!” Ne iu afruam edhe më shumë. Aq shumë iu afruam, saqë u mbështetëm gju më gju me të! Pas zbritjes së këtij ajeti, ne vazhduam të rrimë si më parë pranë të Dërguarit të Allahut, kurse ai, kur donte të largohej, ngrihej dhe ikte. Por kur zbriti ajeti tjetër si më poshtë, ne e lamë këtë mënyrë veprimi:
“Duro me gjithë shpirt së bashku me ata që i luten mëngjes e mbrëmje Zotit të tyre duke dëshiruar kënaqësinë e Tij! Dhe mos i ndaj sytë prej tyre duke dëshiruar stolitë e kësaj bote!..” (el-Kehf, 18/28)
Pas kësaj, ne filluam të silleshim në mënyrë më korrekte. Kur rrinim bashkë dhe kjo vazhdonte gjatë, ne ngriheshim dhe largoheshim më parë se i Dërguari i Allahut në mënyrë që ai të ngrihej i qetë e të shkonte. (Ibni Maxhe, Zuhd, 7; Taberi, Tefsir, VII, 262-263)
Siç na e përmend Zahidiu, pasi zbriti ky ajeti i fundit, i Dërguari i Allahut u ngrit dhe u vu t’i kërkojë ata sahabet e varfër dhe i gjeti në anën e pasme të faltores duke e përmendur Allahun. Atëherë, i Dërguari i Allahut u shpreh kështu: “Lavdi Allahut i cili, para se të ma marrë shpirtin, më urdhëroi të duroj së bashku me këta njerëz nga ummeti im! Tani e tutje, edhe jeta, edhe vdekja ime së bashku me ju do të jetë!” (Esbabu’l-nuzul, f. 304)
Kurse një ngjarje që tregon për ndjenjën e madhërimit ndaj urdhrit të Allahut nga ana e Hz. Ebu Bekrit, nga sahabet bujarë, i cili ishte i njohur për bindjen dhe nënshtrimin ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij, e tregon kështu e bija, Hz. Aishe: “Kur Allahu i Lartë zbriti ajetet që bënin të ditur se unë s’kisha të bëja me shpifjen që ishte hedhur kundër meje1, im atë Ebubekr u betua kështu për Mistah bin Usase të cilit i kishte lidhur nafaka, pension ushqimor, se ishte i varfër dhe e kishte farefis: “Pasi i hodhi këtë shpifje Aishesë, vallahi edhe unë kurrë s’kam për t’i dhënë më gjë!”
Pas kësaj, Allahu i Lartë zbriti ajetin që thoshte:
“Personat e virtytshëm e të pasur ndër ju le të mos betohen se s’kanë për t’u dhënë gjë njerëzve të farefisit, të varfërve, atyre që bëjnë hixhret në rrugën e Allahut. Përkundrazi, t’i falin e të mos ua vënë re! Ju, a nuk doni që Allahu t’ju falë? Allahu është shumë falës e shumë mëshirues!” (en-Nur, 24/22)
Pas këtij dekreti hyjnor, duke e mbledhur menjëherë veten me zemër dhe shpirt, tha: “Vallahi, unë sigurisht që dua që Allahu të më falë!” Pastaj filloi t’ia rijepte nafakanë Mistahut dhe tha: “Vallahi, unë kurrë s’kam për t’ia prerë nafakanë atij!” (Buhari, Megazi, 34; Muslim, Tevbe, 56) Kjo ndjenjë madhërimi ishte e pranishme te secili nga sahabet bujarë. Njërën nga shfaqjet më të bukura të kësaj e shohim gjatë kohës kur u ndalua përdorimi i pijeve alkoolike. Ishin zbritur ajetet 90 dhe 91 të sures Maide që ndalonin përfundimisht dhe në mënyrë të prerë përdorimin e pijeve alkoolike. Ndërsa Profeti po ua këndonte këto ajete sahabeve, kur erdhi te pjesa e fundit në formë pyetjeje, “a hoqët dorë tashmë, apo jo?”,
Hz. Omeri tha menjëherë: “Hoqëm dorë! Hoqëm dorë, o Zot!” Jo vetëm Hz. Omeri, por edhe të gjithë muslimanët që ndodheshin aty, thanë: “Tashmë hoqëm dorë nga pija dhe kumari, o Zot!” Pastaj, kur një kasnec shpalli me zë të lartë sipas urdhrit të të Dërguarit të Allahut, “ta dini se pija është ndaluar!”, pijet alkoolike që rodhën nga calikët e shpuar dhe qypat e thyer, rrodhën si ujë nëpër sokakët e Medinës! (Ibni Hanbel, I, 53; II, 351; Nesai, Eshribe, 1-2; Hakim, II, 305)
Ndjenja e madhërimit ndaj Allahut të Lartë e pati shtyrë Profetin tonë, Zotërinë e Gjithësisë, të tregohej tejet i ndjeshëm në çështjen e unitetit dhe madhështisë së Allahut. Sepse, i orientuar nga porositë hyjnore si në ajetet në vijim, ai pati bërë një jetë të mbështetur mbi tevhidin, besimin monoteist islam mbi Allahun si zoti i vetëm i gjithësisë, duke iu shmangur politeizmit dhe herezisë:
“Allahu s’e fal kurrë politeizmin dhe herezinë, por i fal mëkatet e tjera për ata që do. Personi që i bën shok Allahut, kryen një mëkat shumë të madh!” (en-Nisa, 4/48)
“Pa dyshim, ty dhe atyre (profetëve) para teje iu është komunikuar kjo e vërtetë: Po qe se i bën shok (Allahut), të gjitha punët e mira dhe adhurimet të shkojnë kot dhe bëhesh nga ata të humburit.
Prandaj faliu vetëm Allahut dhe bëhu nga ata që falenderojnë!” (edh- Dhumer, 39-65-66)
Prandaj i Dërguari i Allahut kurrë nuk pati treguar mirëkuptim ndaj lëshimeve në këtë çështje, por, duke ndërhyrë menjëherë edhe në sjelljet apo qëndrimet më të vogla që auldonin për politeizëm dhe herezi, pati bërë korrigjimet e domosdoshme.
Siç transmeton Zejd bin Halid el-Xhuheni, kur ndodheshin në Hudejbije, një ditë, në mëngjes, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) e fali namazin e mëngjesit pas shiut që kishte rënë natën. Pasi mbaroi namazi, ai u kthye nga xhemaati dhe pyeti:
“A e dini se ç’ka thënë Zoti juaj?” “Allahu dhe i Dërguari e dinë më mirë!” – Iu përgjigjën sahabet.
Atëherë, i Dërguari i Allahut tha kështu: “Një pjesë e robve të mi u gdhinë si besimtarë, kurse një pjesë tjetër, si qafirë, mohues! Ai që ka thënë se “na ra shi me mëshirën dhe begatinë e Allahut”, më ka besuar mua dhe ka mohuar yjet, kurse ai që ka thënë se “na ra shi me lindjen dhe perëndimin e filan ylli”, më ka mohuar mua dhe i ka besuar yllit!” (Buhari, Ezan, 156)
Me këtë, i Dërguari i Allahut ka dashur t’i eliminojë mendimet heretike që mund të ishin formuar ndër zemra!
Një ngjarje tjetër lidhur me këtë temë është kështu: Atë ditë kur Profetit i vdiq i biri Ibrahim, u zu dielli, pra, ndodhi eklipsi i diellit. Njerëzit thanë se dielli u zu nga vdekja e Ibrahimit. Atëherë, Profeti ynë i dashur tha: “Dielli dhe hëna janë vetëm dy nga argumentet e Allahut.
Ato nuk mund të eklipsohen nga vdekja apo lindja e dikujt! Kur të shihni se dielli apo hëna zihen, lutiuni Allahut dhe faluni gjersa të duken përsëri!” (Buhari, Kusf, 15)
Në njërën nga këto dy ngjarje, Profeti ynë ka bërë të ditur se Allahu i Lartë është Autori Absolut, se nuk është e drejtë që në ndonjë akt të Tij të përzihen si partnerë të Tij qeniet e vdekshme sepse një gjë e tillë bart kuptimin e mohimit të Allahut. Kurse në ngjarjen e dytë, Profeti ka theksuar se, përballë madhështisë së Allahut të Lartë, njeriu, qoftë ai edhe bir profeti, nuk bart ndonjë vlerë tjetër veçse si rob i Tij, prandaj, respekti i vërtetë duhet treguar vetëm ndaj Allahut!
Profeti ynë, i Dërguari i Madh, i ndiqte nga afër sahabet, shokët e tij të cilit sapo ishin çliruar nga mjedisi i politeizmit, herezisë, injorancës dhe egërsisë, dhe bënte përpjekje që ata të mos rrëshqisnin në bindje të gabuara mbi unitetin e Allahut. Kjo ngjarje domethënëse përbën njërin prej shembujve të kësaj:
Siç rrëfen Ebu Vakid el-Lejsiu, gjatë Luftës së Hunejnit, muslimanët hasën në një pemë ku politeistët varnin armët dhe së cilës ia kishin vënë emrin “Pema e Shenjtë”1. Sahabet iu drejtuan Profetit: “O i Dërguari i Allahut! Siç kanë mushrikët, edhe për ne cakto një Pemë të Shenjtë!”
I dëshpëruar përballë një kërkese të tillë, Profeti ynë i dashur tha: “Subhanellah, i madhëruar qoftë Allahu! Kjo i ngjet kërkesës së fisit të Musait, të cilët i thanë Musait: “… (O Musa!) Na bëj edhe neve një zot si zotat e tyre!” (el-Araf, 7/138) Betohem në Allahun e Lartë në dorën e fuqisë të së cilit ndodhet fryma ime, se (po vepruat kështu) edhe ju keni për ta ndjekur rrugën e paraardhësve tuaj!” (Tirmidhi, Fiten, 18)
Duke u nisur nga dyshimi dhe shqetësimi që ndjeu i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) nga kjo ngjarje si dhe nga interesimi i jashtëzakonshëm që treguan muslimanët për pemën Semure2 në Hudejbije, nën të cilën u bë besëlidhja e Hudejbijes, Hz. Omeri (r.a.) e preu atë pemë. (Ibni Sa’d, II, 100)
Profeti ynë, Krenaria e gjithësisë, sillej me kujdes në çështjen e kufizimit të emrave dhe atributeve të Allahut të Lartë vetëm për Të dhe nuk lejonte as mundësinë më të vogël për të rënë në politeizëm në këtë drejtim.
Siç transmeton Ibni Abbasi (r.a.), te i Dërguari i Allahut shkoi një njeri dhe filloi t’i fliste mbi diçka duke e filluar fjalën në këtë mënyrë, duke e përmendur Profetin së bashku me Allahun për sa i përket dëshirës volitive:
“O i Dërguari i Allahut! Siç dëshiron Allahu dhe siç dëshiron edhe ti,…”
Profeti e ndërpreu dhe i tha:
“Ti më bëre të barabartë me Allahun! Duhej të thoshe vetëm “siç dëshiron Allahu”… (Ibni Hanbel, I, 283)
Megjithëse ishte profet, Hz. Muhammedi (s.a.v.s.) deklaroi me atë rast se vullneti absolut i përkiste Zotit dhe e kundërshtoi me forcë përmendjen e emrit të vet krahas emrit të Zotit sikur të ishte i barabartë me të në çështjen e dëshirimit dhe vullnetit.
Një shembull tjetër që të tërheq vëmendjen është ky: Siç tregon Adij bin Hatimi, dikush, në hutben që kishte mbajtur në prani të të Dërguarit të
Allahut (s.a.v.s.), ishte shprehur kështu: “Kush u bindet Allahut dhe të të Dërguarit, pa dyshim, e gjen rrugën.
Kurse kush u kundërshton atyre të dyve, patjetër është shmangur nga rruga!” Duke ndërhyrë menjëherë, Profeti ia kishte tërhequr vëmendjen:
“Ç’hatib i keq që qenke ti! (Në vend që të thoshe “atyre të dyve”) duhet t’i kishe përmendur veç e veç duke thënë: “Kush u kundërshton Allahut dhe të të Dërguarit, patjetër është shmangur nga rruga!” (Muslim, Xhum’a, 48)
Arsyeja që, këtu, Profeti ia heq vërejtjen hatibit, buron nga fakti se ai i përmendi Allahun dhe Profetin së bashku në përemrin “humá هُماَ ”, për pasojë, u krijua asociacioni se Zoti dhe Profeti u konsideruan të të njëjtit nivel. I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) tërhoqi vëmendjen edhe të ligjëruesit, edhe të të pranishmëve se ai ishte një rob i Allahut, prandaj, përmendja e tij së bashku me Allahun në të njëjtin përemër ishte e papërshtatshme për sa i përket madhërimit të Allahut.
Për shkak të ndjenjës së madhërimit dhe dashurisë për Allahun e Lartë, Profeti ynë, i Dërguari i Madh, ka zhvilluar një luftë të papajtueshme kundër idhujve dhe idhujtarisë që përbëjnë pengesa në rrugën që të çon për tek Zoti. Ai kurrë nuk pati treguar konsideratë për idhujt dhe idhujtarinë as para profetësisë, përkundrazi, gjithmonë pati ndjerë neveri dhe urrejtje.
Siç tregon Hz. Xhabiri, gjatë çlirimit të Mekës, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) e pati urdhëruar Hz. Omerin që, më parë të shkonte në Qabe e t’i hiqte të gjithë idhujt që aty. Kështu, Profeti nuk pati hyrë në Shtëpinë e Allahut pa u pastruar ajo prej idhujve! (Ebu Davud, Libas, 48) Madhërimi dhe dashuria e profetit tonë, të Dërguarit të Allahut, ndaj Allahut të Lartë shfaqet edhe në faktin se Profeti e përmendte Allahun natë e ditë pandërprerje dhe me përshpirtshmëri. Sepse Zoti i Lartë e kishte urdhëruar:
“Përmende Zotin tënd mëngjes e mbrëmje me zë të lehtë duke iu lutur nga zemra dhe duke u frikësuar prej Tij!” (el-A’raf, 7/205)
Edhe Profeti, siç na rrëfen Hz. Aisheja, pati vazhduar ta përmendte Allahun e Lartë në të gjitha gjendjet dhe situatat. (Muslim, Hajz, 117) Edhe shfaqja e respektit ndaj vetëdijshmërisë simbolike të shenjtë1, me fjalë të tjera, ndaj shenjave dhe simboleve që të kujtojnë Zotin, është ndjenjë madhërimi ndaj Allahut. Allahu i Lartë urdhëron:
“Kush tregon ndjenjë madhërimi ndaj shenjave të Allahut, pa dyshim që kjo vjen prej devocionit të zemrave!” (el-Haxh, 22/32)
Islami është ngritur mbi respektin ndaj shenjave dhe simboleve të Allahut si dhe mbi parimin e afrimit tek Allahu i Lartë me anë të tyre. Fjala “sheair” e prejardhur prej infinitivit “shuur” me kuptimin “ndjerje”, “vetëdije”, është shumësi i fjalës “shiar”, “shenjë dalluese”. “Sheair” u thuhet shenjave dhe simboleve që zgjojnë ndjenjën e afërsisë ndaj Allahut kur përballesh me to, si Kur’ani i Shenjtë, Qabja, ezani, namazi, kurbani, kodrat Safa dhe Merve, etj. Ngjarjet abstrakte, Allahu i Lartë i ka treguar dhe përshkruar duke i përngjasuar me gjërat konkrete me qëllim që njerëzit t’i rrokin dhe kuptojnë më mirë. Këto shenja janë gjëra që përdoren në adhurimet ndaj Allahut të Lartë dhe që mundet të rroken me anë të ndjenjave tona. Dhe këto janë bërë përkatëse vetëm ndaj Allahut. Për këtë shkak, respekti që tregohet ndaj tyre është respekt ndaj Allahut të Lartë; edhe mungesa e respektit ndaj tyre është pranuar si mungesë respekti ndaj Allahut të Lartë!
Nga këto, Kur’ani i Shenjtë përbën një dekret hyjnor dhe një përmbledhje porosish hyjnore të Allahut të Lartë që i ka zbritur në zemrën e pastër të Pejgamberit të Tij të dashur. Për rrjedhojë, respekti i treguar ndaj Kur’anit të Shenjtë merr kuptimin e respektit ndaj Zotit të Lartë që e ka zbritur atë. Sepse që njerëzit të bëhen konfidentë të Allahut duke ndjekur gjurmët e profetëve, varet vetëm nga respekti që do të tregojnë ndaj librave të zbritur profetëve si dhe nga këndimi i atyre librave dhe zbatimi i konkluzioneve dhe urdhrave të tyre!
Kur të Dërguarit të Allahut (s.a.v.s.) i vinte vahji ose komunikimi i Kur’anit, ai i kushtohej atij me të gjithë qenien e vet dhe përqëndronte tërë vëmendjen me qëllim për ta rrokur komunikimin me tërë kuptimin e tij. Në kohët e para të vahjit ose komunikimit hyjnor, Profeti përpiqej t’i përsëriste fjalët me gjuhë në mënyrë që të mos i harronte ajetet e Kur’anit që i zbrisnin në zemër. Atëherë, Profetit i erdhi paralajmërimi hyjnor që ia tërhiqte vëmendjen:
“(O i Dërguar!) Mos e lëviz gjuhën për ta mësuar përmendësh shpejt e shpejt vahjin! Mos ki dyshim me na përket Neve ta mbledhim atë (të ta shtresojmë në zemër) dhe të ta këndojmë. Prandaj, kur të ta këndojmë Ne, ti ndiqe këndimin e tij!” (el-Kijame, 75/16-18)
Një tjetër nga shfaqjet e ndjenjës së madhërimit dhe dashurisë së të Dërguarit të Allahut (s.a.v.s.) ndaj Allahut të Lartë është se ai e donte shumë Kur’anin e Shenjtë, se, duke e kënduar apo duke e dëgjuar atë, prekej thellë dhe derdhte lot. Sepse, ai që dashuron, i orienton zemrën dhe veshët për tek fjala e të dashurit dhe për të nuk gjendjet gjë tjetër më e ëmbël se fjala e të dashurit. Shpesh herë, ai që dashuron, duke përsëritur fjalën e të dashurit, e ndjen veten sikur të ndodhej pranë tij. Kur Ibni Mes’udi (r.a.) që po këndonte suren Nisa sipas kërkesës së Profetit, arriti te ajeti 41 që thoshte “(O i Dërguar!) Kur çdo ummeti do t’i sjellim një dëshmitar dhe ty, dëshmitar për këta, si do të bëhet gjendja e tyre”, Krenaria e Gjithësisë (s.a.v.s.) i tha “mjaft me kaq” dhe zuri të qajë përballë madhështisë së Allahut të Lartë. (Buhari, Fedailu’l-Kur’an, 32; Muslim, Musafirin, 247)
Janë të shumta rastet kur Profeti ynë, i Dërguari i Madh, pati qarë e pati derdhur lot përmes ndjenjash të madhërimit dhe respektit ndaj Kur’anit të Shenjtë edhe duke e kënduar, edhe duke e dëgjuar atë. Edhe sahabet e zgjedhur të cilët e pranonin Profetin si model shembullor për vete dhe përpiqeshin në çdo rast të bëheshin si ai, patën treguar madhërim të jashtëzakonshëm ndaj Fjalës së Allahut. Hz. Omeri dhe Hz. Osmani e patën bërë zakon që sa herë të ngriheshin në mëngjes, ka puthnin Kur’anin. Siç rrëfehet, Ibni Omeri (r.a.) çdo mëngjes e merrte në dorë tekstin e Kur’anit, e puthte dhe thoshte për të: “Premtimi i Zotit tim, dekreti i hapur i Zotit tim!”
Në këtë mënyrë, ai e shprehte hapur madhërimin dhe dashurinë ndaj Zotit.
(Hakim, III, 272)2
Para se të zbritej Kur’ani i Shenjtë, shtatë poezi të zgjedhura, të mbi quajtura “Muallakat-ı Seb’a”, vareshin dhe qëndronin gjer për një farë kohe në muret e Qabes, këndoheshin herë pas here dhe diskutohej se sa të çmuara ishin për sa i përket stilit dhe bukurisë së shprehjes. Njëra nga këto poezi ishte e Lebid bin Rebia-së. Vepra e Lebidit pati mbetur e varur për vite në muret e Qabes. Pastaj, kur ky poet fatbardhë u ndriçua nga drita e Islamit, i nisur nga madhërimi dhe respekti ndaj Fjalës Allahut, nuk shkroi më poezi. Ai shkroi vetëm këtë dyvargsh kur u bë musliman:
Lavdi Allahut që pa më ardhur vdekja, Rrobën e nurshme të Islamit edhe unë e vesha! (Ibni Abdilber, el-Istiab, III, 1335)
Njëra nga shenjat e Allahut të Madhnueshëm është edhe Qabja, respekti ndaj së cilës është domosdoshmëri e madhërimit të Allahut. Si një shfaqje e mëshirës së Zotit, Qabja është një faltore e bekuar nga e cila drejtohen njerëzit kur falin namaz, rreth së cilës njerëzit bëjnë tavaf dhe, kështu, përpiqen t’i afrohen Allahut. Zoti i Lartë i ka ftuar robtë e Tij ta vizitojnë dhe ta respektojnë këtë shtëpi të bekuar. Si një nga domosdoshmëritë e respektit ndaj Qabes, tavafi duhet bërë patjetër me abdest. Ndërkaq, gjatë urinimit ose defekimit, pavarësisht nga vendi ku ndodhet, personi nuk duhet ta kthejë fytyrën ose shpinën në drejtim të Qabes. Si rrjedhojë e kësaj ndjeshmërie dhe etike islame, etërit tanë i kanë ndërtuar nevojtoret e shtëpive ose të oborreve apo kopshteve në atë pozicion që personi i cili urinon apo defekon të mos qëndrojë me fytyrë ose shpinë në drejtim të Qabes.
Profeti ynë ka treguar ndjeshmëri të madhe në këto specifika. Sipas rrëfimit të Ebu Hurejres, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) vuri re një gëlbazë në anën e kibles të faltores profetike. Ai u kthye nga njerëzit dhe ua tërhoqi vëmendjen me këto fjalë: “Ç’ka ndodhur me njërin prej jush që është drejtuar nga Zoti dhe ka pështyrë mu para Tij? A dëshiron ndonjëri prej jush t’i drejtohet dikush tjetër e t’i pështyjë në fytyrë?” (Muslim, Mesaxhid, 53)
Kur Xhunejd Bagdati shkoi për vizitë te dikushi për të cilin thuhej se ishte njeri i devocionit, e vuri re që pështyu në drejtim të kibles. Atëherë, duke menduar se “ai njeri nuk e respektonte sunnetin (traditën profetike)”, u kthye pas pa u takuar me të!
Me këto që u thanë këtu, nuk duhet kuptuar se pështyrja në anë të tjera është një sjellje e përshtatshme, e miratueshme. Sepse, përgjithësisht, pështyrja është një veprim i keq, kurse pështyrja në drejtim të Qabes është një veprim akoma edhe më i keq!
Profeti ynë i dashur i cili i jepte më shumë se kushdo rëndësi namazit si një nga shenjat e Allahut, u thoshte besimtarëve: “Kur dikush nga ju të qëndrojë në namaz, pa dyshim, para tij ndodhet Allahu!” (Buhari, Edeb, 75) Me këtë, ai dëshironte që besimtarët ta falnin namazin me një ndjenjë të thellë madhërimi ndaj Allahut.
Edhe ezani është një nga shenjat e rëndësishme të fesë, një shenjë e hapur e cila këndohet çdo ditë nga minaret e xhamive. Siç shprehet në vargun “këto ezane, dëshmitë e të cilave janë themeli i fesë”, parimet themelore të fesë shpallen pandërprerë me anë të ezanit dhe, siç është shprehur edhe poeti Hakaní,
Nga daullet e fesë të atij Mbreti Gjëmojnë agimet, gjëmon qielli… Pavarësisht se përbëhet prej fare pak fjalësh, ezani i përmbledh të gjitha çështjet lidhur me besimin dhe bindjen fetare islame. I Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) kërkonte të këndohej ezani në kohët e namazeve, të dëgjohej me shumë vëmendje, të përsëriteshin fjalët e ezanit krahas këndimit të muezinit dhe, pastaj, të këndohej lutja e ezanit. Duke treguar vetë respekt dhe madhërim ndaj ezanit, Profeti kërkonte që edhe ummeti, bashkësia e tij, të silleshin në të njëjtën mënyrë. (Muslim, Salat, 12; Ebu Davud, Salat, 36) Ndikimin e thellë të ezanit mbi shoqërinë turke muslimane, poeti Jahja Kemal e shpreh kështu: Thirrje e shquar je, o ezani muhammedian; S’të mjafton ty universi muhammedian;
Sikur të mos e mposhtte vdekja Selimin e Rreptë, Të ngadhnjente mbi botë emri muhammedian! Siç thuhet në Kur’an, “Ne, edhe kafshët e mëdha (që i zgjodhët si kurban) i bëmë nga shenjat e Allahut (që bëjnë të kujtohet Allahu)…” (el- Haxh, 22/36), edhe kurbani është nga shenjat e Islamit. Prandaj, ndaj kurbanit si adhurim dhe detyrë, po ashtu edhe ndaj kafshës për kurban duhet sjellë me respekt për hir të Allahut. Si në adhurimet e tjera, edhe në adhurimin e kurbanit, thelbësore janë ndjenjat e madhërimit dhe devocionit. Allahu i Lartë urdhëron kështu:
“Te Allahu nuk arrijnë as mishrat, as gjaku i kafshëve që therrni, por tek Ai arrin vetëm devocioni juaj!” (el-Haxh, 22/37)
Kjo ngjarje përbën një shembull të bukur të madhërimit që tregonte Profeti (s.a.v.s.) ndaj Allahut nëpërmjet kurbanit: Në Hudejbije, mes kafshëve të kurbanit ndodhej edhe një deve race me një rreth argjendi shkuar për hunde, e cila i përkiste Ebu Xhehlit dhe ishte zënë si plaçkë lufte në betejën e Bedrit. Kur devetë e caktuara për kurban u lëshuan në kullotë të lirë, kjo deve iku, arriti gjer në Mekë dhe hyri në shtëpinë e Ebu Xhehlit. Atë e ndoqi Amr bin Aneme (r.a.). Disa persona nuk deshën t’ia dorëzonin devenë Amrit, kurse pastaj i propozuan në vend të saj njëqind deve të tjera. Pasi e mori vesh si qëndronte puna, Profeti dha këtë përgjigje:
“Po qe se ne nuk do ta kishim caktuar për kurban, do t’jua plotësonim dëshirën!” (Vakidi, II, 614) Siç u pa, si rrjedhojë e ndjenjës së madhërimit ndaj Allahut, Profeti nuk pranoi ta jepte as për njëqind deve të tjera devenë që kishte caktuar si kurban për hir të Allahut.
Përtej kësaj, edhe në çdo fushë tjetër të jetës, i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.) pati mbajtur parasysh se ndodhej para Allahut dhe qe treguar i ndjeshëm në çështjen e madhërimit të Allahut. Këtu dëshirojmë të sjellim edhe disa shembuj të kësaj. Për shembull, siç tregon Enesi (r.a.), i Dërguari i Allahut (s.a.v.s.), para se të hynte në nevojtore, nga ndjenja e madhërimit ndaj Allahut, e hiqte nga gishti unazën ku shkruhej “Muhammedun Resulullah / Muhammedi, i Dërguari i Allahut”. (Ebu Davud, Taharet, 10)
Gjithashtu, kur gjyshi i Behz bin Hakimit pati shkuar te Profeti dhe e pati pyetur mbi çështjen e mbulimit të vendeve intime të trupit, Profeti i pati thënë: “Vendet intime ruaji nga kushdo tjetër veç gruas dhe shërbëtores që e ke si pronë!”
Po ky person e pati pyetur Profetin edhe nëse mund të sillej i çlirët gjatë veshje-zhveshjes në vende ku nuk ndodhej askush dhe pati marrë këtë përgjigje prej Profetit: “Allahu është më i denjë se njerëzit për të pasur turp prej tij!” (Ebu Davud, Hammam, 2)
Po si rrjedhojë e ndjenjës së madhërimit ndaj Allahut, Profeti i porosiste kështu ata persona të cilët, megjithë këshillat dhe paralajmërimet që u bënte për t’i trajtuar vëllazërisht skllevërit dhe shërbëtorët, mposhteshin nga zemërimi dhe i rrihnin:
“Kur dikush prej jush të jetë duke e rrahur shërbëtorin, t’i largojë me njëherë duart nëse shërbëtori e përmend emrin e Allahut duke iu lutur “Për dashuri të Allahut, mos më bjer!” (Tirmidhi, Birr, 32) Abdullah bin Omeri (r.a.) nga sahabet, i cili u vinte veshin me gjithë zemër këtyre porosive, filloi t’u japë lirinë gjithë skllevërve që shihte se mbanin qëndrim të mirë, veçanërisht atyre që falnin namaz. Ndërkaq, njëri nga miqtë, duke e parë të domosdoshme t’ia hiqte vërejtjen, shkoi dhe i tha se një pjesë e skllevërve shkonin në xhami vetëm për të fituar lirinë.
Atëherë, Ibni Omeri i tha kështu: “Ne jemi gati të pranojmë të mashtrohemi nga ata që kërkojnë të na mashtrojnë me anë të Allahut!” (Ibni Ethir, Usudu’l-Gabe, III, 343)
Miku i Allahut, Hz. Bishr-i Hafi i cili në fillim pati qenë një mëkatar, një ditë gjeti në rrugë një letër ku shkruhej “Bismil’lah / Me emrin e Allahut”. E mori letrën, e puthi dhe e vuri mbi krye. Pastaj e leu me erëra aromatike dhe e fshehu në një vend të mirë. Atë natë në ëndërr dëgjoj një zë të tillë: “Emrin tim e mbështolle me erëra të mira, e respektove dhe e mbajte më të madh. Për hir të dinjitetit dhe madhështisë sime, edhe unë do të ta bëj emrin ty të respektueshëm në të dy botët!” Atëherë, Bishri Hafi u zgjua, bëri pendesë dhe iu drejtua Allahut me besnikëri dhe sinqeritet! (Attar, f. 128)
