Është e qartë se Suneti ka një përbërje gjithëpërfshirëse për të gjithë jetën ose për të gjitha periudhat dhe dimensionet e jetës. Kjo gjendje nënkupton integritetin universal të Sunetit.
“Thuaj (o Muhamed): «O njerëz, për të gjithë ju unë jam i Dërguari i Allahut, i Atij që i përket sundimi i qiejve dhe i Tokës…»” (A’raf, 158.) Ky ajet dhe ajete të tjerë në lidhje me këtë temë, nga një anë shpallin se Islami është një fe që përshin gjithë botën, nga ana tjetër vënë në dukje profetësinë e të Dërguarit të Allahut, e për rrjedhojë, Sunetin e tij dhe dimensionin universal dhe karakterin e mënyrës së tij të jetesës.
Natyrisht që midis njerëzve ku kumtohet Islami do të ketë dallime në aspekte të ndryshme. Pavarësisht këtyre dallimeve, çdo njeri ose shoqëri, ka nevojë për një udhëzues që do ta marrë shembull për veten në të gjitha proceset e jetës si, fjetja, ushqimi, qeshja, qarja, tregtia, bamirësia, mësimi, mësimdhënia, kurimi nga sëmundjet etj. Kjo nevojë, ka dimensione më të mëdha në fushat dhe marrëdhëniet shpirtërore e sentimentale.
Ja pra, Suneti ka përgjegjësinë dhe cilësinë për të siguruar të gjitha nevojat e të gjitha shtresave të shoqërisë, për t’i dhënë formë dhe shembull individit, familjes, kombit, Ummetit dhe njerëzimit në kuadër universal. Prezantimi që i bën Allahu i Madhëruar Profetit (a.s.), duke thënë, “shembulli më i bukur”, tregon se në jetën e tij gjendet një llojllojshmëri harmonike, pasuri, përshtatshmëri dhe zbatueshmëri që mund të merret shembull në kuadër të Islamit sipas të gjitha kushteve dhe formave të jetës. Sahabët e nderuar, jetën e Profetit (a.s.) dhe harmoninë e saj e kanë kuptuar, jo me interpretimin, “ai është një profet, ndryshon nga ne. Ne s’mund ta arrijmë, të shohim punën tonë”, por i janë qasur duke menduar se, “në veprimet e tij ka patjetër diçka që na drejtohet neve. Ne duhet ta marrim shembull atë”. Kushdo që e ka studiuar jetën e Profetit tonë (a.s.), me seriozitet dhe objektivitet, në fund është detyruar të pohojë se, “tek i Dërguari i Allahut (a.s.), ka parë të mbledhura në një vend cilësi të larta që ndikojnë dhe i japin formë çdo aspekti të jetës dhe të cilat nuk janë vërejtur tek askush tjetër në mënyrë kaq të mbledhur gjatë gjithë historisë”.
Ditët e tij si profet, janë të shpalosura para syve pothuajse për çdo fazë të tyre. Nëse personaliteti, i cili merret shembull ka një jetë shumë praktike, kjo bart një rëndësi të jashtëzakonshme. Dhe fakti që i Dërguari i Allahut (a.s.), është i vetmi shembull për Ummetin e tij, e bën më të domosdoshme trajtimin e jetës së tij (me detaje). E në fakt, Suneti nënkupton rrugën që ndoqi Profeti (a.s.) dhe jetën që zgjodhi ai me qëllim që të jetojë në përputhje me urdhrat e Allahut të Madhëruar. Në një farë kuptimi, Suneti është interpretimi profetik i vendosur në plan universal nga Profeti ynë (a.s.), si një i Dërguar i Allahut, të cilin Libri i fundit hyjnor, Kurani na e ka prezantuar si, “profetin e fundit”, “mëshirë për botët”, “usue-i hasene/shembulli më i mirë”, “njeri me moral të lartë”, “i butë me besimtarët dhe fort i shqetësuar për vuajtjet që u bien atyre”. Për këtë arsye, Kurani Fisnik, fton të gjithë njerëzit pavarësisht dallimeve njerëzore, gjeografike, historike, sociale, profesionale dhe ekonomike, të ndjekin modelin e jetës së Profetit (a.s.) dhe të ecin gjurmëve dhe rrugës së tij. Kjo, sepse Suneti i tij, është aq i pasur, saqë mund të bëhet shembull për të gjitha shtresat e ndryshme të shoqërisë. Në cilësinë e një Kurani të gjallë, jeta e tij, është një dritë shembullore për zbatimin e tij (Kuranit) të plotë në jetën e njeriut. Të gjithë mund të gjejnë tek ai një aspekt për t’u marrë shembull. Të mos e mendosh Sunetin brenda këtij integriteti, pasurie dhe universalizmi, është shkaku kryesor i moskuptimit të Profetit (a.s.) dhe jetës Islame së cilës ai i ka dhënë formë. Korrigjimi i të gjitha mendimeve dhe deklaratave negative dhe të pabaza në lidhje me këtë çështje, varet nga kuptimi i Sunetit brenda një dimensioni dhe integritetit universal.
Për të treguar se Suneti i Profetit (a.s.), zotëron një integritet dhe fleksibilitet të zbatueshëm në dimensione universale, mund të radhitim konstatimet e disa prej sahabëve të nderuar:
Ai urdhëronte gjërat e mundshme
Aisha (r.anha), tregon: “Kur i Dërguari i Allahut (a.s.), i urdhëronte sahabët e tij, i urdhëronte gjithmonë për punë të cilat ata do t’i kryenin me lehtësi.” (shih. Buhari, Iman, 13.)
Ai mendonte për Ummetin
Ibni Abas (r.anhuma), tregon se , i Dërguari i Allahut (a.s.) ka thënë:
لوَلْاَ أنَ أشَقُّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتهُمْ أَنْ يُصَلُّوهَا هَكَذَا
“Nëse nuk do të frikësohesha se mos e fus Ummetin tim në vështirësi, do t’i urdhëroja ta falnin namazin e jacisë në orët e vona.” (Buhari, Meuakit, 24.) Ndërsa Ebu Hurejre (r.a.), tregon se i Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë: “Nëse nuk do të frikësohesha se do të jetë e vështirë për Ummetin tim, do t’i urdhëroja të përdornin misuakun saherë që të merrnin abdes.” (Muslim, Taharet, 42.) Përsëri Ebu Hurejre (r.a.), tregon se i Dërguari i Allahut (a.s.), ka thënë: “Kur t’ju ndaloj nga diçka, largohuni prej saj. E kur t’ju urdhëroj për diçka, kryejeni atë me sa të keni mundësi.” (Buhari, I’tisam, 2.)
I Dërguari i Allahut (a.s.), asnjëherë nuk e ka miratuar sjelljen ekstreme në rrugën që ka treguar, qoftë edhe për hir të fesë. Për rrjedhojë, ai ka thënë: “Çfarë kanë disa që ngurrojnë të veprojnë një gjë që bëj unë!? Betohem në Allahun se, unë e njoh më mirë se të gjithë Allahun dhe kam më shumë frikë prej Tij.” (Buhari, I’tisam, 5.). Me këto fjalë, ai ka treguar qartë se është e pamundur të bëhesh mysliman më tepër se vetë ai.
Po ashtu, ai nuk i ka mirëpritur as ata që e kanë kundërshtuar, duke treguar moskokëçarje ndaj urdhrave të tij, megjithëse ai “ka urdhëruar vetëm ato që mund të arrihen”. Seleme Ibni Ekva (r.a.)tregon: I Dërguari i Allahut (a.s.), vuri re se Busr Ibni Rai’l-ajr po hante me dorën e majtë dhe i tha:
“Ha me dorën e djathtë!” Busri tha:
“Nuk mundem” (Në transmetimin e Muslimit, aludohet se ai e ka thënë këtë fjalë me mendjemadhësi). Pas kësaj i Dërguari i Allahut (a.s.), tha:
“Mos e bëfsh kurrë!”
Transmetuesi, Seleme Ibni Ekva thotë : “Që prej atëherë dora e djathtë e atij njeriu nuk e arrinte dot gojën e tij.” (shih. hadithet 161, 614, 742)
I Dërguari i Allahut (a.s.), ishte shumë i ndjeshëm ndaj njerëzve përreth dhe kujdesej për xhematin.
Këtë e tregojnë edhe këto konstatime të Enes ibni Malikut (r.a.):
“I Dërguari i Allahut (a.s.), e falte namazin më lehtë se gjithkush, pa lënë mangët asgjë.”
“Kur i Dërguari i Allahut (a.s.), ishte në namaz dhe dëgjonte të qarat e një fëmije që kishte ardhur bashkë me nënën në mesxhid, këndonte sure të shkurtra”. (Buhari, Ezan 65; Muslim, Salat 37, 187.)
Lehtësimi ishte parimi i tij themelor
Ky parim i të Dërguarit të Allahut (a.s.), është deklaruar me fjalën e tij: “Lehtësoni, e mos vështirësoni. Përgëzoni, e mos ndillni urrejtje” (Buhari, Ilm, 11.)
Siç kuptohet qartë edhe nga gjithë këto transmetime, Suneti përbëhet nga zbatimi i Islamit në vijën e lehtësimit dhe përgëzimit. Dhe për këtë arsye, çdo njeri dhe shoqëri mund të gjejë shumë aspekte dhe ndodhi në jetën dhe Sunetin e Profetit (a.s.), që do të jenë shembull për veten e tyre. Në fakt, për Allahun e Madhëruar nuk është aspak e vështirë që ta mbledhë të gjithë njerëzimin në një personalitet dhe ta bëjë shembull. Për këtë arsye, gjendja shpirtërore e Profetit (a.s.), është brenda një integriteti që përfshin çdo periudhë të jetës. Me autoritetin që i ka dhënë Allahu, ai i bën të njëjtën thirrje të gjithë njerëzve, që prej mbretërve në vendet e tyre, kryetarëve të shteteve, çobanëve në fusha dhe kodra, mësuesve në shkolla, nxënësve në klasa, të varfërve në kasolle, të pasurve në vila, ushtrive dhe komandantëve në çadra e në kazerma, prindërve në familje, e deri tek fëmijët e vegjël, duke i ftuar ata që ta ndjekin atë. Kjo, sepse jeta dhe gjendja e tij shpirtërore është shembulli më i bukur për të gjithë njerëzimin. Sepse Suneti i tij, është një poezi e pasur, e llojllojshme, praktike, e tërësishme dhe harmonike që përfshin gjithë botën.
I Dërguari i Allahut (a.s.), është marrë me çështje serioze dhe të rëndësishme si, lufta dhe paqja, adhurimi dhe tregtia, e vërteta dhe drejtësia, faji dhe ndëshkimi. E megjithëse kjo është pranuar si e natyrshme pothuajse nga çdokush, mendjet e disave e kanë të vështirë të pranojnë se ai merrej edhe me veprime dhe forma të thjeshta të sjelljes së përditshme njerëzore. Për rrjedhojë, një idhujtar i drejtohet Selman el-Farisiut në mënyrë tallëse dhe i thotë:
“Po shoh se shoku juaj Muhamedi, po ju mëson çdo gjë, por ama çdo gjë, madje edhe se si të uleni në tualet!”
Selman Farisiu (r.a.), me një qëndrim tepër serioz, ia kthen:
“Po, me të vërtet ashtu është!” Më pas, ai fillon t’i numërojë atij këshillat në lidhje me edukatën e tualetit. (shih. Muslim, Tahare, 57-58.)
Padyshim se radhitja e punëve sipas temave dhe rëndësisë së tyre, është diçka themelore. Mirëpo, edhe përmirësimi i çdo gjëje në jetën e njeriut me disa forma të caktuara dhe korrigjimi i sistemit të besimit në mënyrën e duhur, është po aq e rëndësishme. I Dërguari i Allahut (a.s.), ia ka mësuar çdo çështje Ummetit të tij si një baba, duke i treguar atyre sjellje që i kanë hije nderit dhe dinjitetit të tyre. Këtu nuk bëhet fjalë për një thjeshtësi si “të merresh me punë të vogla”, por për një kujdes të madh dhe domethënës si, “serioziteti dhe përgjegjësia për të mos e neglizhuar qoftë edhe një detaj të vogël dhe vlerësimi i njeriut në tërësi”. Ja pra, edhe Selmani (r.a.), i cili ishte i vetëdijshëm për këtë, me gjithë pastërtinë dhe qartësinë e tij, iu hakërrua mendjes idhujtare dhe bashkëkohore të kohës, e cila me të vetën mundohej të tallej duke aluduar se, “a mund të merret një profet me çështje të tilla?”, duke i thënë: “Po, ai na mëson çdo gjë!..”
Njëherë, Umejje ibni Abdullah ibni Halidi, e pyet Abdullah ibni Omerin (r.anhuma):
“Në Kuran gjejmë namazin (kur jemi në vendin tonë) dhe namazin e frikës. Mirëpo, namazin e udhëtimit nuk e gjejmë në Kuran. Si është e mundur kjo?” Abdullah ibni Omeri (r.anhuma), iu përgjigj:
“Shiko nipi im! Ndërkohë që ne nuk dinim asgjë, Allahu i Madhëruar na dërgoi Muhamedin si profet. Prandaj ne veprojmë ashtu siç kemi parë të veprojë edhe Muhamedi” (Nesai, Taksiru’s-salat, 1.) Nga kjo, kuptohet qartë se i Dërguari i Allahut (a.s.), ka qenë burimi i dijes së sahabëve në çdo çështje.
Karakteri universal i Sunetit të Profetit (a.s.), e ka penguar ndryshimin e tij nga ana e sahabëve të nderuar. Për rrjedhojë, Aisha (r.anha.), ka thënë: “Nëse i Dërguari i Allahut do t’i shihte shpikjet e reja të grave, do t’i ndalonte ato nga shkuarja në mesxhide -ashtu siç u ndaluan gratë e bijve të Izraelit-.” (Buhari, Ezan, 163; Muslim, Salat, 144.) Por, megjithëse ka thënë kështu, ajo as vetë nuk e bëri një ndalesë të tillë dhe as që e kërkoi këtë prej halifeve, sepse Hadithi fisnik: “Mos i pengoni robëreshat e Allahut, prej mesxhideve të Allahut!”[1], nuk ia jepte asaj këtë autoritet.
Ta shohësh Sunetin brenda integritetit të tij universal dhe ta përvetësosh atë si rrugëdaljen e çdo veprimi tonë, do të na shpëtojë nga refuzimi i menjëhershëm i të dhënave të Sunetit, me interpretimin e të cilave nuk jemi edhe aq të kënaqur. Madje, do të arrijmë në mendimin se patjetër mund të gjenden vende dhe kohë ku ato janë të vlefshme. Dhe kjo, e bën të domosdoshme që të mos humbet asnjë e dhënë dhe asnjë dokument në lidhje me Sunetin, për të cilin kemi theksuar se është kulturë Islame. I Dërguari i Allahut (a.s.), gjatë gjithë jetës së tij, ka bërë shpjegimin e të vërtetave të shpallura në Kuran, me fjalët dhe veprat e tij. Për këtë arsye, siç thotë edhe Imam Zuhriu: “Profetësia është dhunti prej Allahut. Të Dërguarit i takon kumtimi, ndërsa neve dorëzimi!” (shih. Begavi, Sherhu’s-sunne, l, 217.)
Si përfundim, nëse do të na duhej ta theksonim edhe njëherë, mund të themi se cilësia kryesore e Sunetit, është realizmi, universalizmi dhe fleksibiliteti, pra zbatueshmëria. Në fakt, këto janë vetë cilësitë themelore të Islamit.
Islami është feja e fundit dhe më e përsosura, ndërsa Muhamedi (a.s.), është profeti i fundit. Kurani, i cili është i vlefshëm deri në Ditën e Kijametit dhe Suneti, i cili është forma e shpjegimit dhe e zbatimit të tij në nivelin më të lartë, kanë për detyrë t’i gjejnë zgjidhje çështjeve të njerëzimit në çdo lloj situate dhe të sigurojnë unitetin e besimit dhe të sjelljes midis myslimanëve. Për rrjedhojë, është shumë e natyrshme që Suneti të marrë për bazë realitetin, të njohë njeriun, t’i mësojë atij gradualisht parimet themelore me të cilat mund të jetojë në çdo situatë dhe mundësi dhe t’i ofrojë atij forma dhe mënyra të ndryshme të zbatueshme në të njëjtën çështje. Këto që thamë, janë rezultat i cilësisë gjithëpërfshirëse dhe universale të Sunetit.
Nëse hadithet, që ofrojnë të dhëna të ndryshme dhe zbatime të veçanta për të njëjtat tema, shihen nga ky aspekt, do të vërehet qartë se ato janë si poezi e natyrshme dhe se ndryshimet ose mundësitë alternative për të cilat bëhet fjalë, janë vetëm mëshirë për Ummetin. Kjo, sepse Islami nuk ka ardhur vetëm për një zonë apo qytet të caktuar. Nëse do të ishte kështu, do të ofroheshin zbatime më të prera dhe të pandryshueshme. Mirëpo, Islami është një fe e ardhur për të gjithë njerëzimin. Për këtë arsye, fakti që parimet të cilat ka sjellë ai janë të zbatueshme në çdo vend të botës deri në Ditën e Kijametit, përbën një domosdoshmëri jetike në aspektin e sigurimit të udhëzimit të besimtarëve.
[1] – Buhari, Xhum’a, 13.
