Shokët e Shpellës, ishin disa të rinj të guximshëm, të cilët e kundërshtuan besimin politeist të popullit të tyre dhe besuan në një Zot të vetëm. Thuhet se ata ishin në fenë e Isait (a.s.), pra se kanë qenë prej të krishterëve. Mirëpo, disa dijetarë thonë se mund të kenë qenë prej bijve të Izraelit, sepse ishin hebrenjtë e Medinës ata që i thanë Kurejshëve ta sprovojnë Profetin tonë (a.s.), duke e pyetur në lidhje me As’hab-i Kehfin, Dhulkarnejnin dhe çështjen e shpirtit. Padyshim se hebrenjtë kanë pyetur për diçka që është edhe në dijen e tyre. Mbi të gjitha, ata nuk i pranojnë të krishterët dhe për rrjedhojë, ata s’kanë pse pyesin për ta. Gjithsesi Allahu e di më mirë. Thuhet se ata kanë jetuar në Tarsus në kohën e një sundimtari të quajtur Dakjanus, i cili kishte besim pagan.
Në Kuran nuk ka ndonjë informacion të saktë mbi numrin e tyre. Në Kuran thuhet vetëm: “Ata qenë një grup të rinjsh”. Madje, përkundër thënieve të njerëzve, Allahu urdhëron:
“Do të thonë: «Ata ishin tre veta e qeni i tyre ishte i katërti». Disa do të thonë: “Ata ishin pesë veta e qeni i tyre ishte i gjashti», duke hamendësuar për atë që është e fshehtë; kurse të tjerë do të thonë: «Ata ishin shtatë veta e qeni i tyre ishte i teti». Thuaj (o Muhamed): «Zoti im e di më mirë numrin e tyre. Vetëm pak veta dinë diçka rreth tyre». Dhe mos polemizo rreth tyre, përveçse në mënyrë të përciptë dhe për ata mos pyet askënd!” (Kehf, 22)
Kjo, tregon se, në këtë ndodhi mësimdhënëse, më tepër se numri dhe vendbanimi i tyre, tek Allahu ka rëndësi gjendja e tyre shpirtërore. Domethënë se ata ishin rob të mirë që kishin arritur të kuptonin të vërtetën. Në këtë rrëfenjë, Allahu shpalos një lloj të luftës të besimit të vërtetë kundër idhujtarisë.
Transmetohet se këta të rinj, nuk ishin banorë të thjeshtë të vendit, por vinin nga shtresa të larta dhe të afërta me sundimtarin Dakjanus. Ata kishin përqafuar besimin monoteist dhe vazhdimisht i luteshin Zotit me lot në sy që të merrte fund padrejtësia dhe dhuna e sundimtarëve idhujtarë e tiranë. Por sundimtari mizor, si rezultat i mendjemadhësisë së vet, duke e shtuar çdo ditë e më shumë mosbesimin dhe mizorinë e vet, shkoi gjer atje sa të pretendonte se ishte zot. Përveç kësaj, ai i mblidhte të gjithë ata që besonin në një Zot dhe i torturonte e i varte në hyrje të qytetit.
Kur Dakjanusi mësoi se një grup të rinjsh prej shtresës së tyre, ishin ndër besimtarët e fesë monoteiste, u zemërua jashtë mase dhe i thirri menjëherë përpara vetes. Ai i kërcënoi se do t’i vriste nëse nuk do të hiqnin dorë nga besimi i tyre. Mirëpo ata, tashmë e kishin shijuar ëmbëlsinë e amshuar të besimit dhe nuk u frikësuan nga ky kërcënim. Përkundrazi, ata mbajtën qëndrim ndaj sundimtarit tiran dhe nuk u frikësuan aspak t’ia thonë në sy të vërtetën. Allahu i Madhëruar, gjendjen e tyre e shpreh me këto fjalë:
“Ne po ta tregojmë ty historinë e tyre sipas së vërtetës. Ata ishin djelmosha që besonin në Zotin e tyre dhe Ne i forcuam në rrugën e drejtë. Ne i forcuam zemrat e tyre, kur u ngritën e thanë: «Zoti ynë është Zoti i qiejve dhe i Tokës. Ne nuk do t’i lutemi asnjë zoti tjetër, përveç Tij, sepse atëherë do të thoshim një gënjeshtër të madhe. Ky populli ynë ka zgjedhur në vend të Tij zota të tjerë, ndonëse ata nuk u sjellin dot asnjë provë të qartë. E kush është keqbërës më i madh, se ai që trillon gënjeshtra për Allahun?»” (Kehf, 13-15)
Të rinjtë, të cilët po kërcënoheshin vazhdimisht nga Dakjanusi që të adhuronin idhujt, thanë:
“Ne kemi një Zot dhe përveç Tij nuk pranojmë zot tjetër. Ne kurrë s’mund ta braktisim Zotin e qiejve e të Tokës dhe të adhurojmë një copë guri të pajetë të gdhendur nga njerëzit! Ne kurrë nuk mund ta pranojmë propozimin tënd. Ato që mund të bësh ti, nuk mund të na dëmtojnë, sepse sido që të jetë, në fund ne do të kthehemi tek Zoti ynë! Mund të bësh ç’të duash!”
Në këtë mënyrë, ata treguan ndaj Dakjanusit një qëndrim të ngjashëm me atë magjistarëve ndaj Faraonit, të cilët në fillim u vunë në garë me Musain (a.s.), pastaj e besuan atë.
Dakjanusi u tërbua aq shumë nga kjo përgjigje e të rinjve, saqë ua hoqi të gjitha gradat që ua kishte dhënë më parë. Mirëpo më pas, u dha një mundësi të fundit, duke u thënë:
“Ju jeni të rinj! Mos i bini në qafë vetes tuaj. Unë po ju jap tri ditë afat që të hiqni dorë prej sjelljes tuaj! Mendohuni mirë: do të zgjidhni shpëtimin apo shkatërrimin?” Pas këtyre fjalëve, i la të qetë dhe shkoi në Ninovë.
Ky afat i dhënë prej sundimtarit, ishte si një mirësi hyjnore për të rinjtë. Kjo u dha kohë për të shpëtuar nga e keqja e sundimtarit mizor. Këta djem të mirë që shpresonin në mëshirën dhe ndihmën e Allahut, së bashku me një qen që mbanin me vete, ikën nga qyteti dhe u fshehën në shpellë. Aty ushqeheshin me gjërat që kishin marrë nga shtëpitë dhe, duke adhuruar natë e ditë Zotin, i luteshin Atij me përgjërim: Zoti ynë! Na mëshiro dhe na jep një rrugë shpëtimi!
Më në fund, në sajë të punëve të tyre të mira, të sinqeritetit dhe të kësaj lutjeje, ndihma hyjnore i mori nën mbrojtjen e vet As’habi Kehf. Ndërkohë, Dakjanusi ishte kthyer nga Ninova dhe kishte mësuar se të rinjtë ishin larguar nga qyteti.
Kështu, Allahu i Madhëruar, i Cili është “më i miri i mbrojtësve”, i rrethoi shokët e shpellës me mëshirën e Tij të pakufishme dhe i vuri në gjumë duke i mbajtur gjallë për 309 vjet me radhë. Poeti Mevlana, Xhelaleddin Rumi, thotë:
“Është më mirë të flesh se sa të rrish me indiferentët e të ndikohesh prej tyre! Duke i veçuar shokët e shpellës nga idhujtarët, Allahu i ka ruajtur zemrat e tyre nga indiferentizmi!”
Në Kuran urdhërohet:
“Ti (o Muhammed) do ta kishe parë Diellin kur lindte, se si anohej nga e djathta e shpellës së tyre dhe, kur perëndonte, ata i linte në anën e majtë, ndërkohë që ata gjendeshin në mesin e saj. Kjo është nga shenjat e Allahut. Sa për atë, që Allahu e udhëzon në rrugë të drejtë, pikërisht ai është i udhëzuari. E sa për atë, që Ai e lë në humbje, ti, me siguri, nuk do të mund t’i gjesh mbrojtës që ta udhëzojë. Dhe (po të kishe qenë atje), do të mendoje se ata ishin zgjuar, por ata ishin në gjumë. Ne i rrotullonim ata herë në krah të djathtë e herë në të majtë, kurse qeni i tyre rrinte shtrirë me dy këmbët e para në hyrje të shpellës. Sikur t’i kishe parë, ti do të ikje nga ata dhe do të të kaplonte frika.” (Kehf, 17-18)
Kur Allahu i zgjoi të rinjtë, ata pandehën se kishin ndenjur në shpellë vetëm për pak kohë. Në Kuran urdhërohet:
“Kështu pra, Ne i zgjuam që të pyesnin njëri-tjetrin. Njëri nga ata tha: «Sa keni ndenjur (në gjumë?)» – U përgjigjën: «Kemi qëndruar një ditë a një pjesë të ditës». Disa thanë: «Zoti juaj e di më mirë se sa keni ndenjur. Dërgoni njërin prej jush në qytet me këtë monedhë argjendi tuajën e le të shikojë se cili ushqim është më i pastër. Le t’ju sjellë diçka prej tij, le të sillet mirë dhe askush të mos marrë vesh për ju. Me të vërtetë, nëse ju zbulojnë, ata do t’ju gjuajnë me gurë ose do t’ju kthejnë (me forcë) në fenë e tyre dhe atëherë nuk do të shpëtoni kurrsesi»!” (Kehf, 19-20)
Kur njëri prej tyre shkoi në qytet për të marrë ushqime, ata që i panë në dorë monedhat e disa shekujve më parë, kujtuan se ai kishte gjetur një thesar dhe e kallëzuan te sundimtari.
Sundimtari i asaj kohe ishte një njeri i mirë dhe besimtar. Ai i këshillonte vazhdimisht njerëzit, i ftonte të besonin një Zot dhe u fliste për të fshehtat e ringjalljes dhe Kiametit. Mirëpo, disa të paditur nga populli, e shikonin me dyshim ringjalljen pas vdekjes. Për rrjedhojë ai hidhërohej shumë për këtë dhe i lutej Zotit:
“O Zot! Trego një shenjë për të vërtetën që e mohon ky popull!”
Më në fund, kur djaloshi prej shokëve të shpellës shkoi tek sundimtari dhe u prezantua tek ata, sundimtari gjeti argumentin që kërkonte për t’i treguar popullit besimin e vërtetë dhe u gëzua jashtë mase. Ai falënderoi Allahun për këtë, sepse ndodhia e shpellës e cila mund të ishte një argument i fortë për botën tjetër dhe ringjalljen pas vdekjes, ishte shumë e rëndësishme në lidhje me ftesën e popullit në besimin e vërtetë. Më pas ai shkoi në shpellë për të takuar të rinjtë. Pas një farë kohe, Allahu ua mori shpirtrat shokëve të shpellës.
Për shkak se shokët e shpellës treguan qëndresë në besim, nuk iu nënshtruan dhunës, nuk u ndanë prej udhës së Zotit dhe emigruan për këtë qëllim, ata përkujtohen me nder dhe lëvdata në Kuranin Fisnik. Aq sa surja e Kuranit ku tregohet historia e tyre, ka marrë emrin e vendit ku ata janë strehuar. Pra, surja “el-Kehf”. Megjithëse në këtë sure ka edhe disa rrëfime të tjera të rëndësishme, emërtimi i kësaj sureje me këtë emër, tregon për rëndësinë e këtij rrëfimi.
Profeti ynë (a.s.), na ka bërë të ditur se, leximi i sures el-Kehf në ditën e xhuma, bëhet shkas i faljeve të gjynaheve deri në xhumanë tjetër.[1] Kjo sure, përmban tema të ndryshme, të cilat duhen mbajtur gjithmonë në mendje, si përpjekja në rrugën e besimit, besimi në botën tjetër, ringjallja pas vdekjes, historinë e Musait (a.s.), me Hidrin dhe shfaqjet e dukshme të madhështisë dhe fuqisë së Allahut. Për këtë arsye, Profeti ynë (a.s.), e ka këshilluar popullin e tij që ta lexojë çdo javë këtë sure.
Nga ana tjetër, një temë tjetër që të tërheq vëmendjen, është se edhe qeni që gjendej së bashku me As’hab-i Kehf, përfitoi prej mirësive hyjnore. Sipas komentuesve të Kuranit, megjithëse ai ishte vetëm një qen, ai ka për të hyrë në xhenet për shkak se ishte bashkë me njerëzit e mirë dhe bëri rojë për ta me besnikëri para hyrjes së shpellës.[2]
*
Në rrëfimin mbi shokët e shpellës, nga një anë, Allahu tregon se i ka vënë ata në gjumë dhe i ka mbajtur gjallë për 309 vjet me radhë pa ushqim dhe pa pije. Ndërsa ana tjetër, shprehet se kjo është një gjë shumë e lehtë për Të:
“Vallë, a mendon ti se banorët e Shpellës dhe Rakimit ishin një çudi nga mrekullitë Tona?” (Kehf, 9)
Me qëllim që njeriu, i cili çdo ditë sheh dhe kupton krijimin dhe vdekjen, të kuptojë edhe ringjalljen pas vdekjes, Allahu i Madhëruar na kujton madhështinë dhe fuqinë e Vet duke thënë:
أَوَلَمْ يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ *وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ ۖ قَالَ مَن يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ * قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ ۖ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ
“A nuk e sheh njeriu se si Ne e krijuam atë prej pikës së farës, e megjithatë ai bëhet kundërshtar i hapët?! Ai na sjell shembull, duke harruar krijimin e vet dhe thotë: «Kush do t’i ngjallë eshtrat kur të kalben?» Thuaj: «Do t’i ngjallë Ai që i krijoi ato për herë të parë; Ai ka njohuri të plotë për çdo krijesë»” (Jasin, 77-79)
“A mendon njeriu se nuk do të mund t’i mbledhim eshtrat e tij?! Po, si jo! Ne jemi të Zotë t’ia ribëjmë bashkë me përsosmëri edhe majat e gishtave të tij.” (Kijame, 3-4)
“Vallë, Ai Krijues, a nuk ka fuqi që t’i ngjallë të vdekurit?!” (Kijame, 40)
Duke iu drejtuar atyre që kanë mendje, zemër, urtësi dhe dëshirë për të marrë mësim, Allahu i Madhëruar, thotë se ringjallja e të vdekurve është shumë e thjeshtë për Të, duke dhënë shembuj nga rregulli i përsosur i botës:
“Mohuesit kujtojnë se nuk do të ringjallen kurrsesi. Thuaju: «Po, për Zotin tim, me siguri që do të ringjalleni e pastaj do të njoftoheni për atë ç’keni bërë!» Dhe kjo është e lehtë për Allahun.” (Tegabun, 7)
“Allahu ju ka krijuar nga toka, ashtu si bimët, pastaj ju kthen tek ajo dhe prej saj sërish do t’ju nxjerrë.” (Nuh, 17-18)
“Ai i dërgon erërat si lajmëtare të mëshirës së Tij. Kur erërat lëvizin retë e rënda me shi, Ai i çon ato tek ndonjë vend i vdekur, ku lëshon shi dhe me anë të tij nxjerr lloj-lloj frutash; po kështu do t’i ringjallë edhe të vdekurit. Këta janë shembuj që t’ua vini veshin.” (A’raf, 57)
“Nëse dëshirojmë të bëhet diçka, mjafton që të themi: «Bëhu!» dhe ajo bëhet.” (Nahl, 40)
Në ajetin më poshtë, Allahu i Madhëruar na tregon se madje edhe rënia në gjumë natën dhe zgjimi në mëngjes janë shembujt të vdekjes dhe ringjalljes:
“Ai jua merr shpirtrat (ju vë në gjumë) natën, duke e ditur ç’keni bërë ditën, pastaj ju zgjon që të plotësoni kohën tuaj të caktuar për të jetuar. Në fund, tek Ai do të ktheheni dhe Ai do t’ju tregojë gjithçka që keni bërë.” (En’am, 60)
Hutimin e njerëzve Ditën e Ringjalljes dhe tmerrin e grumbullimit të të gjithë njerëzimit pas ringjalljes, Allahu e përshkruan kështu:
“Ditën, në të cilën do të dalin nga varrezat duke vrapuar, sikur të ishin duke nxituar drejt një altari, me shikim të frikësuar e të kapluar nga poshtërimi. Ajo është Dita që u është premtuar atyre!” (Me’arixh, 43-44)
“Atë Ditë, atyre që kanë bërë padrejtësi, nuk do t’u bëjë dobi shfajësimi, as nuk do t’u lejohet që të kërkojnë falje.” (Rum, 57)
“Atë Ditë njeriu do të ikë nga i vëllai, nga e ëma dhe nga i ati, nga e shoqja dhe nga fëmijët e vet. Atë Ditë, secili prej tyre do të ketë aq shqetësim për veten, sa do t’i mjaftojë. Atë Ditë do të ketë fytyra rrëzëlluese, të qeshura e të gëzuara. Atë Ditë do të ketë (edhe) fytyra të pluhurosura, që do t’i mbulojë errësira. Këta janë jobesimtarët, gjynahqarët.” (Abese, 34-42)
“Ditën (e Kiametit) kur disa fytyra do të zbardhen e disa të tjera do të nxihen. Atyre që do t’u nxihet fytyra, do t’u thuhet: «Vallë, ju mohuat pas besimit?! Atëherë shijoni dënimin për shkak se nuk besuat!» Kurse ato fytyra që do të zbardhen e do të shkëlqejnë, do të jenë në mëshirën e Allahut (në Xhenet), ku do të qëndrojnë përgjithmonë.” (Al-i Imran, 106-107)
*
Një njeri me gjykim të shëndoshë, e kupton se çdo gjë në gjithësi, ka marrë jetë pas shpërthimit të një bërthame dhe, duke filluar prej grimcës deri tek trupat qiellorë, prej lindjeve deri tek vdekjet, çdo gjë është në harmoni të plotë dhe vazhdon kështu deri në pafundësi. Atëherë, a është e mundur që Allahu i Madhëruar, i Cili ka krijuar gjithësinë me artin e Tij të pashoq, që e mahnit çdo mendje njerëzore, ta ketë krijuar njeriun pa asnjë qëllim?
Në Kuran urdhërohet:
“Vallë, a mendon njeriu se do të mbetet pa përgjegjshmëri?” (Kijame, 36)
“Mos vallë, keni menduar që Ne ju kemi krijuar kot dhe që nuk do të ktheheshit te Ne (për t’ju gjykuar)?!” (Mu’minun, 115)
Për ata që shpëtojnë prej lojërave të kësaj bote dhe hyjnë në klimën e zemrës, vdekja nuk është një fund, por pika e fillimit të jetës së vërtetë. Për njerëz të tillë, vdekja është kalimi nga bota e hijeve në botën e të vërtetave.
Gjendja e atij që e kalon jetën e kësaj bote, e cila kalon si reja në një ditë vere, duke mos bartur asnjë shqetësim për jetën e botës tjetër, ngjan me atë që nuk e kupton se çdo ditë e ka një mbrëmje.
Allahu i Madhëruar, urdhëron:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّـهِ حَقٌّ ۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ۖ وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّـهِ الْغَرُورُ
“O njerëz! Pa dyshim, premtimi i Allahut (Dita e Gjykimit) është i vërtetë, prandaj të mos ju mashtrojë kurrsesi jeta e kësaj bote dhe të mos ju mashtrojë djalli për Allahun.” (Fatir, 5)
Kur njeriu e sheh me syrin e urtësisë krijimin e vetes dhe të gjithësisë, detyrohet të mendojë se si duhet ta jetojë jetën e kësaj bote. Gjëja që i intereson më shumë çdo njeriu që e merr seriozisht jetën, është çështja e vdekjes. Ai moment madhështor lamtumire, është tabloja më mësimdhënëse për njeriun. Për ata që në jetën e kësaj bote i japin përparësi vetëm dëshirave të trupit, i cili është i përbërë vetëm prej mishit dhe kockave, duke e lënë pas dore anën shpirtërore, vdekja është vetëm një konsumim i hidhur. Ata persona, humbjet e hidhura të mjerimit të tyre në këtë botë, do t’i kuptojnë vetëm pas ringjalljes në botën tjetër!
“Kur qielli të çahet dhe yjet të derdhen; kur detet të përzihen dhe varret të rrotullohen, atëherë çdokush do të mësojë për veprat që ka bërë dhe që ka lënë pa bërë.” (Infitar, 1-5)
“Ditën kur do ta shohin atë, (njerëzve) do t’u duket se kanë qëndruar (në Tokë) veç një mbrëmje apo një mëngjes.” (Naziat, 46)
Për këtë arsye, Profeti ynë (a.s.), në një hadith që përkufizon jetën e kësaj bote, thotë:
“E për çfarë më duhet kjo botë?.. Gjendja ime në këtë botë i përngjet një udhëtari që pasi është ulur nën një pemë për t’u çlodhur nën hije, ngrihet e vazhdon në rrugën e tij!” (Ibn Maxhe, Zuhd, 3; Ibn Hanbel, I, 391.)
*
I gjithë universi është ndërtuar me një rregull preciz dhe të ekuilibruar. Çdo gjë që ndodhet në të, i është nënshtruar kritereve dhe ligjeve shumë precize.
Qiejt dhe toka, me të gjitha dukuritë e tyre, janë shembulli i një rregullsie të pashoqe. Dielli dhe hëna lindin e perëndojnë sipas një llogarie të caktuar, ditët dhe netët e ndjekin njëra-tjetrën sipas një llogarie të caktuar, retë qarkullojnë sipas një llogarie të caktuar, shirat bien e shpërndahen sipas një llogarie të caktuar, pranvera dhe vjeshta, bari dhe lulet vijnë e ikin sipas një llogarie të imtë e të caktuar. Po ashtu, edhe ushqimi i krijesave të ndryshme përgatitet sipas një llogarie të caktuar e shumë të detajuar. E, ndërkohë që i gjithë universi pulson si një i vetëm brenda një llogarie të caktuar, a është e mundur që njeriu, i cili është krijesa më e lartë e universit, stolia e krijesave dhe mrekullia e krijimit, të veprojë dhe jetojë pa llogari, pa kriter, pa ndjenja e pa kuptim?
Njeriu, i krijuar për të dhënë provën e jetës, është i detyruar të ruajë kriteret e mendjes, ndjenjave dhe veprimeve. Ekuilibri i mendjes së njeriut, mbështetet në njohuri të sakta, në dritën e së drejtës dhe të vërtetës; ekuilibri i ndjenjave, mbështetet në moralin e bukur dhe zemrën e pastër; ndërsa ekuilibri i veprave të tij, mbështetet në ligjet e Kuranit dhe të Sunetit.
Shkurtimisht, njeriu, që është “krijesa më e nderuar”, është i detyruar ta rregullojë veten sipas besimit dhe veprave të mira, duke u bërë pjesë e harmonisë së gjithësisë!
Ajeti i mëposhtëm cek harmoninë e lartë të ndërtuar në trekëndëshin, Njeri, Kuran dhe Univers:
“I Gjithëmëshirshmi ua ka mësuar Kuranin (robërve të Tij), ka krijuar njeriun dhe i ka mësuar atij të folurit e qartë. Dielli dhe Hëna ndjekin rrugën e caktuar. Yjet dhe pemët i përulen (Allahut). Ai e ka ngritur qiellin lart dhe ka vënë Peshoren (e drejtësisë), që ju të mos e shkelni atë. Prandaj matni drejt e mos hani në peshë! Ai e ka bërë Tokën për krijesat.” (Rrahman, 1-10)
[1] – shih. Sujuti, Xhamiu’s-Sagir, I, 98.
[2] – shih. I. Hakki Bursevi, Ruhu’l-Bejan, V, 226.
